Szanowni Państwo,
poniższy tekst jest fragmentem artykułu, który w całości znajdą Państwo w wydawnictwie ZWIERCIADŁO MEDYCYNY 1(5)/2005.

Homeopatia jest jedną z wiodących pośród różnych metod terapii zaliczanych do medycyny komplementarnej i alternatywnej (MKA). Fakt ten znajduje odzwierciedlenie zarówno w europejskiej dokumentacji związanej z MKA, jak również w statystykach szacujących częstotliwość jej stosowania przez pacjentów.

Zanim przejdę do opisu sytuacji homeopatii i homeopatów w Europie, przytoczę zwięzłą definicję tego, czym jest homeopatia, zaczerpniętą z wprowadzenia do powstałego w Wielkiej Brytanii dokumentu National Occupational Standards for Homeopathy (Narodowe standardy zawodowe dla homeopatii): "Homeopatia jest systemem medycznym, w którym stosuje się lekarstwo dobrane na podstawie podobieństwa pomiędzy objawami, jakie może ono wywołać, a obrazem objawów u pacjenta, w celu stymulowania zdolności samoleczenia organizmu. Homeopatia może być stosowana samodzielnie lub w połączeniu z innymi metodami terapeutycznymi".

Przytoczenie powyższej definicji ma na celu rozwianie pewnych wątpliwości gromadzących się wokół tej metody terapeutycznej, których szczególnie wiele pojawia się w naszym kraju w ostatnich latach. Wynika z niej też stwierdzenie, iż może ona być praktykowana jako niezależny, odrębny system medyczny, zarówno przez homeopatów z zawodu i jak i lekarzy specjalizujących się w tej metodzie i traktujących homeopatię jako główną umiejętność.

Stąd też wynikła potrzeba stworzenia dokumentu z którego pochodzi przytoczona definicja.

Rezolucja 1206 na temat europejskiego podejścia do medycyny niekonwencjonalnej, opublikowana przez Radę Europy w 1999 roku wymienia homeopatię jako jeden z głównych systemów terapeutycznych MKA. Z jej treści wynika iż medycyna komplementarna i alternatywna może być praktykowana zarówno przez terapeutów nie-lekarzy (well trained practitioners) jak i lekarzy. Terapeuci bez pełnego wykształcenia medycznego powinni odbyć właściwe, odpowiednie dla uprawianej metody terapeutycznej (homeopatii lub innej preferowanej) szkolenie. Rezolucja A4-0075/97 dotycząca statusu medycyny niekonwencjonalnej, przyjęta przez Parlament Europejski w roku 1997 wymienia homeopatię wśród terapii cieszących się pewną formą legalnego uznania w państwach członkowskich, przyjmując ten fakt za podstawę do badań nad bezpieczeństwem i efektywnością MKA, a co za tym idzie, zachęcając do rozpoczęcia procesu oficjalnego, legalnego uznania medycyny niekonwencjonalnej. Co może być istotne dla Polski, jak to zasugerowano w Opinii do Rezolucji A4-0075/97, to fakt, iż wiedza i kwalifikacje z zakresu medycyny konwencjonalnej wśród terapeutów praktykujących MKA winny być na poziomie odpowiadającym poziomowi egzaminu uprawniającego do wykonywania zawodu Heilpraktiker w Niemczech (ustawa Heilpraktikergesetz z 1939. vom 17.02.1939 (RGBL. I S.251), geändert durch Art. 53 des EGStGB vom 02.03.1974 (BGB1. I S.469).

Jak to określono dokładniej we wspomnianej Opinii: od terapeuty medycyny niekonwencjonalnej trzeba w każdej sytuacji wymagać posiadania podstawowej wiedzy z zakresu medycyny konwencjonalnej oraz szczegółowej w zakresie dziedziny medycyny niekonwencjonalnej, w której się specjalizuje.

Parlament europejski proponuje w swym dokumencie państwom członkowskim Unii Europejskiej zharmonizowanie na odpowiednio wysokim poziomie standardów w zakresie kwalifikacji terapeutów, co będzie korzystne zarówno dla samych terapeutów, jak i ich pacjentów.

Społeczność homeopatów w Europie reprezentują przede wszystkim dwie organizacje:

• European Council for Classical Homeopaty (ECCH) czyli Europejska Rada Homeopatii Klasycznej, działająca w imieniu homeopatów profesjonalnych, która za jeden z celów stawia sobie stworzenie zawodu homeopaty w państwach Europy geograficznej. Do ECCH należą organizacje homeopatów z 23 krajów. Organizacja ta posiada NGO Participatory Status (status uczestnika - organizacji pozarządowej) przy Radzie Europy (jako jedyna reprezentująca MKA). ECCH jest członkiem European Public Health Alliance, (EPHA, Europejskiego Aliansu Zdrowia Publicznego wspieranego przez Komisję Unii Europejskiej). ECCH jest też członkiem założycielem Europejskiego Forum na rzecz Medycyny Komplementarnej i Alternatywnej (European Forum for Complementary and Alternative Medicine, EFCAM). EFCAM stworzono przede wszystkim w celu umieszczenia MKA na istotnym miejscu w planie prac Unii Europejskiej. Celem działań ECCH jest także zapewnienie pacjentom dostępu do wysokiej jakości terapii homeopatycznej.
  Inne priorytety ECCH to:

  - reprezentowanie zawodu homeopaty na poziomie europejskim dla dobra homeopatów i pacjentów,

  
  

  - jednoczenie środowiska homeopatów w Europie w celu zapewnienia najwyższego poziomu praktyki homeopatycznej,

  
  

  - wspieranie organizacji będących członkami ECCH w każdym kraju by mogły one zrealizować uzgodnione cele profesjonalne i polityczne.

  
  



• oraz European Committee for Homeopathy (ECH) czyli Europejski Komitet do spraw Homeopatii, reprezentujący lekarzy homeopatów oraz przedstawicieli innych ustawowo uregulowanych zawodów medycznych, takich jak weterynarze, stomatolodzy, farmaceuci i położne, wykorzystujących w swej pracy homeopatię. ECH zrzesza organizacje z 23 krajów. Podkomitet Farmaceutyczny ECH opracował program prowadzący do uzyskania dyplomu, który może służyć jako podstawa dla szkolenia na średnim poziomie zaawansowania w zakresie farmacji homeopatycznej. ECH posiada także jasno określone cele.
  
  Według ECH władze europejskie powinny stworzyć niezbędne warunki prawne, tak aby:

  a) uznać dyplomy lub certyfikaty szkół, które realizują ECH curriculum (the European Programme of Basic Teaching Standards, Europejski program podstawowych standardów nauczania),

  
  

  b) zalegalizować rejestry lekarzy homeopatów;

  
  

  c) formalnie uznać i zabezpieczyć tytuł lekarza homeopaty jako specjalności medycznej;

  
  

  d) zliberalizować przepisy ubezpieczenia społecznego dotyczące leczenia homeopatycznego.

  
  

Obie organizacje pracują między innymi nad zharmonizowaniem standardów w zakresie praktyki homeopatycznej w obrębie grup homeopatów które reprezentują, a także opracowują wytyczne w zakresie edukacji homeopatycznej mającej prowadzić do uzyskania uprawnień do praktykowania homeopatii. Co bardzo ważne, ECCH oraz ECH rozpoczęły niedawno dialog, który na razie jest jeszcze w fazie wstępnej. Budzi to nadzieję na nawiązanie trwalszego porozumienia pomiędzy społecznością lekarzy homeopatów i homeopatów profesjonalnych. ECCH opublikowała ważny dla ustalenia poziomu edukacji i wymaganych kwalifikacji homeopatów, przede wszystkim tych nie będących lekarzami (homeopatów profesjonalnych) dokument "European Guidelines for Homeopathic Education" ( Europejskie wytyczne w sprawie edukacji homeopatycznej ), który ma służyć jako:

• przewodnik dla chcących założyć nową instytucję mającą kształcić przyszłych homeopatów lub organizować kursy,
• źródło norm pomocne już istniejącym instytucjom zajmującym się nauczaniem homeopatii do oceny poziomu własnych kursów,
• źródło kryteriów, które organizacje zajmujące się weryfikacją kursów wykorzystają do ich oceny,
• dokument stanowiący odniesienie dla regionalnych, państwowych, narodowych i międzynarodowych władz administracyjnych, by mogły one ocenić jakość nauczania homeopatii dla zawodowych homeopatów w regionie będącym w ich jurysdykcji.

ECH uważa, że wykwalifikowany lekarz homeopata powinien:

• przejść przez podstawowe szkolenie w zakresie homeopatii na poziomie wymienionym w the European Programme of Basic Teaching Standards ('ECH curriculum'),
• obowiązkowo uczestniczyć w kursach odświeżających i pogłębiających wiedzę oraz kontynuować edukację. Jeśli chodzi o praktykowanie homeopatii przez nie-lekarzy w Europie, to ma ona swoje tradycje już od początku istnienia tej metody. Samuel Hahnemann był pionierem na wiele sposobów - także dlatego, że sprawiało mu radość uczenie zwykłych, nie posiadających typowego wykształcenia medycznego ludzi zasad i zastosowań homeopatii i zachęcanie ich do praktyki.

Skuteczność homeopatii zyskuje stopniowo potwierdzenie w publikowanych wynikach badań naukowych z opisami prób klinicznych w wybranych schorzeniach.. Interesujący dokument dotyczący pozytywnych rezultatów badań nad homeopatią, podany w materiałach źródłowych do tego artykułu opracowała European Network of Homeopathy Researchers (ENHR, Europejska Sieć Badaczy Homeopatii) założona w 2004 roku przy wsparciu ECCH. Czytelnik bardziej zainteresowany tematem badań i studiów nad homeopatią może znaleźć ich opisy wpisując słowo "Homeopathy" w wyszukiwarkach internetowych pism British Medical Journal lub New Scientist. Tego rodzaju publikacje są dla homeopatii bardzo ważne, gdyż naukowe potwierdzanie jej często poddawanej w wątpliwość skuteczności jest w stanie przybliżyć w czasie uznanie jej przez rozmaite autorytety. Powszechniejsza akceptacja metody w kręgach stricte medycznych mogłaby zdziałać wiele dobrego, czego owocnym przykładem są angielskie szpitale homeopatyczne.

Z tak zwanej "wielkiej piątki" metod MKA tylko homeopatia (poza chiropraktyką, osteopatią, akupunkturą i ziołolecznictwem) nie przeszła jeszcze w Wielkiej Brytanii żadnego etapu w procesie stawania się ustawowo uregulowanym zawodem.

Również lekarze homeopaci cieszą się w Wielkiej Brytanii szczególną pozycją. Faculty of Homeopathy (Umiejętność w homeopatii) istnieje w Wielkiej Brytanii już od 1950 roku. Powstała ona w oparciu o Act of Parliament (czyli ustawę). Jest instytucją odpowiedzialną za akredytację kursów i szkół homeopatycznych dla pracowników medycznych oraz za egzaminowanie i weryfikowanie kwalifikacji w dziedzinie homeopatii pośród lekarzy. W Wielkiej Brytanii homeopatia jest integralną częścią narodowej służby zdrowia. W kraju tym w ramach National Heath Service istnieje 5 szpitali homeopatycznych (w Londynie, Glasgow, Liverpoolu, Bristolu i Tunbridge Wells).

Wielka Brytania jest także jedynym w Europie państwem posiadającym Narodowe standardy zawodowe dla homeopatii (National Occupational Standards for Homeopathy).

Narodowe standardy zawodowe opisują co stanowi dobrą praktykę oraz ukazują przyszłość homeopatii. Ponieważ narodowe standardy zawodowe dotyczą działania ludzkiego, odwołują się do ludzkich wartości - etyki i zasad, na których można oprzeć wysokiej jakości praktykę w zakresie służby zdrowia i pomocy społecznej.

Standardy w zakresie homeopatii zostały stworzone po to, by opisać dobrą praktykę dla każdego terapeuty stosującego homeopatię, niezależnie od tego, jaką metodę homeopatyczną stosuje.

W standardach tych znajdują się dwa rozdziały specyficzne dla metody homeopatii:

• Ustalenie czynników warunkujących zdrowie i dobre samopoczucie jednostek oraz uzgodnienie, jak homeopatia może zaspokoić ich potrzeby.
• Dobór leku i nadzorowanie leczenia homeopatycznego.

Jednym z najbardziej aktualnych i interesujących europejskich uregulowań prawnych dotyczących homeopatii (oraz innych terapii MKA), zwłaszcza praktykowanej przez terapeutów nie-lekarzy, jest nowe prawo obowiązujące od 1 stycznia 2004 roku w Norwegii. Prawo to może stanowić dobrą inspiracją dla podobnych prac w państwach europejskich, gdzie w tym zakresie jeszcze niewiele zrobiono (np. w Polsce), mimo iż pochodzi z kraju pozostającego poza Unią Europejską.

Prawo to ustanawia przepisy regulujące legalną praktykę osoby nie będącej lekarzem medycyny. Stanowi ono, iż w alternatywnym leczeniu chorób terapeuta:

• musi przestrzegać tych samych przepisów dotyczących zachowania tajemnicy co personel służby zdrowia,
• nie może leczyć niebezpiecznych chorób zakaźnych lub poważnych schorzeń, ale może leczyć, kiedy celem terapii jest wyłącznie uśmierzenie lub zmniejszenie objawów lub skutków choroby lub skutków ubocznych stosowanego leczenia, lub kiedy celem jest wzmocnienie systemu odpornościowego organizmu albo jego zdolności do samoleczenia.
• Może leczyć poważne choroby w porozumieniu lub w przypadku zrozumienia przez lekarza prowadzącego pacjenta lub w przypadku kiedy pacjent ma 18 lat i może wyrazić zgodę,
• Może leczyć poważne schorzenia kiedy opieka zdrowotna nie może zaoferować pacjentom leczenia lub terapii paliatywnej.

Dokonując pokrótce przeglądu sytuacji homeopatów w różnych państwach Europy można stwierdzić, iż homeopatia została oficjalnie uznana jako oddzielna dziedzina medycyny przez rządy Rumunii w 1981 r., Rosji w 1995 r., Węgier w 1997 r., Belgii I Litwy w 1999 r. oraz Portugalii w 2003 r. W Austrii i Niemczech lekarze medycyny po ukończeniu kursu spełniającego wymagania stawiane w standardach nauczania ECH otrzymują dodatkową umiejętność uznawaną przez krajowe organizacje medyczne. Również we Francji, Włoszech, Szwajcarii, Serbii-Czarnogórze oraz na Łotwie narodowe organizacje medyczne uznały homeopatie jako samodzielną metodę medyczną. W wielu z wymienionych powyżej krajów towarzystwa ubezpieczeniowe zwracają koszty leczenia u dyplomowanych lekarzy homeopatów oraz koszty zapisywanych przez nich leków. Natomiast poza wspomnianymi już krajami., w ostatniej dekadzie Belgia, Holandia i Portugalia zmieniły swoje przepisy prawne by umożliwić praktykowanie homeopatii homeopatom profesjonalnym (nie - lekarzom). W Belgii i Holandii praktykowanie jej przez nich było wcześniej nielegalne. Oba te kraje razem w Danią, Irlandią i Szwecją zmierzają do uznania lub prawnego uregulowania sytuacji homeopatów praktyków. Proces ten jest w tych krajach w znacznej mierze tożsamy z procesami prowadzącymi do prawnych, ustawowych regulacji działalności praktyków akupunktury, opisanymi w artykule "Akupunktura - sytuacja w Europie" w Zwierciadle Medycyny nr 4.

Biorąc pod uwagę Polskę, w której homeopatia ma dosyć silne tradycje (przede wszystkim w środowisku lekarskim), podkreślić wypada fakt, iż uznanie jej przez władze czy też autorytety medyczne jest praktycznie żadne. Znajduje to także odzwierciedlenie w praktycznie zerowej obecności homeopatii w polskich pismach medycznych i naukowych A tak być nie musi.

Powoli kształtuje się polski ruch homeopatów profesjonalnych (homeopatów nie-lekarzy). Działania w tym kierunku podejmuje Polskie Stowarzyszenie Homeopatów Praktyków, mające w tej chwili status Kandydata do Pełnego Członkowstwa w Europejskiej Radzie Homeopatii Klasycznej, ECCH. Założona w 2004 roku w Gdyni Pomorska Szkoła Homeopatii Klasycznej (PSHK) umożliwia naukę homeopatii klasycznej osobom bez wykształcenia medycznego. Jest to na razie jedyna oficjalnie zarejestrowana szkoła tego typu, choć możliwe jest powstanie kolejnych.

Wszystkie kraje członkowskie UE maja obowiązek rejestrowania leków homeopatycznych, zgodnie z Dyrektywą 2001/82/EC (na użytek weterynarii) i 2001/83/EC (na użytek ludzi) - poprawione odpowiednio przez Dyrektywę 2004/28/EC i Dyrektywę 2004/27/EC, zgodnie z Kodem Wspólnotowym odnoszącym się do produktów medycznych.

Reasumując, biorąc pod uwagę już istniejące regulacje prawne ważne jest dla homeopatów i ich pacjentów, aby zgodnie z istniejącymi dyrektywami UE 2001/83/EC włączając 92/73/EEC zmienionymi przez 2004/27/EC i 2004/28/EC, wszystkie istniejące i przyszłe leki homeopatyczne powinny być dostępne w rozcieńczeniu 1:10 000 i wyższym po przejściu specjalnej uproszczonej procedury rejestracyjnej. Wszystkie ogólnoeuropejskie i krajowe władze zajmujące się lekami powinny dla dobra homeopatii zapewnić, że legislacje i regulacje prawne nie spowodują ograniczeń w dostępności leków homeopatycznych w wyniku skomplikowanych procedur i wysokich kosztów rejestracyjnych dla pojedynczych leków homeopatycznych.

Wiele europejskich firm i producentów leków homeopatycznych zrzeszonych jest w European Coalition on Homeopathic and Anthrophosofic Medicinal Products (ECHAMP, Europejska Koalicja dla Homeopatycznych i Antropozoficznych Produktów Medycznych). Jednym z głównych celów działalności ECHAMP jest dbałość o doskonały proces produkcyjny i jakość leków homeopatycznych i antropozoficznych dostępnych i sprzedawanych w Europie, w oparciu o respektowanie prawa pacjenta do dostępu do takich leków. Status członka korespondenta w ECHAMP mają opisane wcześniej organizacje homeopatów lekarzy i homeopatów profesjonalnych ECH i ECCH. Do ECHAMP nie należy największy bodajże europejski producent leków homeopatycznych, francuska firma BOIRON.

Wykaz skrótów:

ARH - Alliance of Registered Homeopathy (pol.: Alians Zarejestrowanych Homeopatów)
ECCH - European Council for Classical Homeopathy (pol.: Europejska Rada Homeopatii Klasycznej)
ECH - European Committee for Homeopathy (pol.: Europejski Komitet do spraw Homeopatii)
ECHAMP - European Coalition on Homeopathic and Anthroposophic Medicinal Products (pol.: Europejska Koalicja dla Homeopatycznych i Antropozoficznych Produktów Medycznych)
EFCAM - European Forum for Complementary and Alternative Medicine (pol.: Europejskie Forum na rzecz Medycyny Komplementarnej i Alternatywnej)
EPHA - European Public Health Alliance - (pol.: Europejski Alians Zdrowia Publicznego)
ENHR - European Network of Homeopathy Researchers - (pol.: Europejska Sieć Badaczy Homeopatii)
HMA - Homeopathic Medical Association - (pol.: Homeopatyczne Stowarzyszenie Medyczne)
MKA - Medycyna Komplementarna i Alternatywna (od angielskiego CAM, czyli Complementary and Alternative Medicine)
NHL - Norwegian Homeopathic Association (pol.: Norweskie Stowarzyszenie Homeopatyczne)
PSHK - Pomorska Szkoła Homeopatii Klasycznej
SoH - Society of Homeopaths (pol.: Stowarzyszenie Homeopatów)