Ogólne wprowadzenie do dietetyki chińskiej cz. 1

Szanowni Państwo,
przy sporządzaniu poniższych przepisów oparliśmy się na starych, chińskich recepturach. Wymagają one niejednokrotnie oryginalnych składników niedostępnych, niestety, w Polsce, można je natomiast zamówić w postaci surowych ziół w SINOLUX'ie - pod adresem: sinolux@iname.com

lub po telefonem 0035 2398 798 ewentualnie faxem 0035 2397 926. 

A.M., W.B.

Ogólne wprowadzenie

Chińska dieta lecznicza pojmowana jest jako wyrafinowana kombinacja produktów żywnościowych, chińskich leków i dodatków.

Zestawiane są one według podstawowych zasad przygotowywania posiłków, z uwzględnieniem teorii różnicowania objawów i syndromów wg Tradycyjnej Medycyny Chińskiej. W związku z tym nie jest to dieta w jej potocznym znaczeniu. Odpowiednie zastosowanie diety leczniczej nie tylko bowiem dostarcza potrzebnych do życia składników czyli utrzymuje w zdrowiu, ale również zapobiega chorobie, co w rezultacie daje efekt leczniczy.

Część 1. Początek i rozwój chińskiej diety leczniczej

Chińska dieta lecznicza posiada bardzo długą i bogatą historię.

Wspomnijmy choćby starą legendę "Shennong Tastes a Hundred Grasses", w której znajdziemy opis w jaki sposób starożytni Chińczycy poprzez praktykę odkrywali właściwości pożywienia i leków.

Qin Bowei mówił "Tradycyjna medycyna Chińska i Dietetyka lecznicza powstawały równocześnie poprzez praktykę i doświadczenie każdego dnia. Tysiąc lat p.n.e. za panowania Dynastii Zhou lekarze jednej z czterech specjalności opiekowali się zdrowiem cesarza ordynując mu specjalnie w tym celu przygotowaną dietę".

W Okresie Walczących Królestw powstało klasyczne dzieło "The Yellow Emperor's Internal Classic" zawierające wiele receptur dietetycznych. Mniej więcej w czasach panowania dynastii Qing i Han zostało wydane dzieło "Shennong's Herbal Classic", w którym zamieszczono jeden z najwcześniejszych opisów wielu środków leczniczych oraz leków będących jednocześnie lekami samymi w sobie jak i pokarmami np. owoc głożyny pospolitej (Fructus Zizipi Jujubae), nasiona sezamu (Semen Sesami), kłącze pochrzynu (Rhizoma Dioscoreae), winogrono (Vitis), Orzech włoski (Semen Juglandis), bulwa lilii (Bulbus Lilii), świeży imbir (Rhizoma Zingiberis Recens), nasiona łzawicy ogrodowej (Semen Coicis), i inne.

W czasach Wschodniej Dynastii Han, znany już wtedy dobrze lekarz Zhang Zongjing, w swojej książce "Treatise on Febrile and Miscellanous" opisał stosowane z powodzeniem do dzisiaj takie przepisy jak "Zupa z korzenia chińskiego arcydzięgla, świeżego imbiru i baraniny" (Danggui Shengjiang Yangrou Tang), "Zupa z bulwy lilii i żółtka" (Baihe Jizihuang Tang), "Wywar ze skóry gołębia" (Zhufu Tang) i inne.

Sun Simiao znany lekarz z okresu Dynastii Tang opisał w księdze "Prescriptions Worth a Thousand Gold for Emergencies oraz w A Supplement to Essential Prescriptions Worth a Thousand Gold for Emergencies" problemy związane z utrzymaniem zdrowia u ludzi w podeszłym wieku poprzez zastosowanie odpowiedniej diety. Dzieła te stanowiły podstawowy kanon w sztuce leczenia dietą. W okresie panowania Dynastii Sui i Tang powstało około sześćdziesięciu dzieł traktujących o zastosowaniu diety w TCM, ale większość z nich, niestety, zaginęła. Pierwszą monografią o dietach leczniczych, mającą duży wpływ na rozwój tej metody leczenia, była książka "Dietotherapy of Materia Medica napisana przez Meng Xiana".

Żyjący w czasach Dynastii Song Wang Huaiyin i inni lekarze pozostawili liczne przepisy mające zastosowanie w różnych schorzeniach. "A Book on How to Help the Old to Preserve Health and Your Kith and Kin to Prolonger their Lives" napisana przez Chen Zhi to pierwsze dzieło mówiące o zastosowaniu diety w geriatrii. Podkreślono w nim, że jako pierwsza w leczeniu każdej choroby u osoby w podeszłym wieku na początku powinna być zastosowana dieta, a następnie jeśli zawiodła - leki.

Problemami terapii dietą szeroko zajmował się także Hu Sihui za czasów Dynastii Yuan. W swoich "The Principles of Correct Diet" zawarł w niej nie tylko przepisy, lecz także przeciwwskazania do stosowania diety w niektórych stanach jak np. w ciąży, czy nadużywaniu alkoholu. W czasach Dynastii Ming Li Shizhen w swoim "Compedium of Materia Medica" umieścił przepisy i zastosowanie kleików oraz wina w diecie leczniczej. Dalsze, bardziej szczegółowe przepisy zostały zawarte w "Eight Essais on Life Preservation". W kolejnych latach monografie o dietach leczniczych zawierały coraz bogatszą liczbę składników. W "Recipe of Suixiju" napisanej przez Wang Shixionga wprowadzono ponad 300 gatunków pokarmów i napojów zaliczanych do 7 grup, więcej na ten temat napisano w "Analysis of Food and Drink for Treatment of of Diseases Zhanga Mu", w "Cookbook of Suiyuan" opisano zasady przygotowywania pokarmów, w "Common Saying for Senile Health Preservation" znanej także jako "Jottings on Health Preservation" Cao Tingdonga znalazło się ponad 100 przepisów leczniczych kleików.

Obecnie leczenie dietą przeżywa swój renesans a dzieła starożytnych mistrzów wydaje się na nowo, jak np. "Dietotherapy of Materia Medica", (edycja z 1984 roku), którego oryginał niestety nie dotrwał do chwili obecnej. Dzieło to zostało ponownie opracowane przez Xie Haizhou i Ma Jixingana w oparciu o fragmenty zachowane w różnych starych traktatach medycznych. W ostatnich latach również inne dzieła medyczne zyskały swe reedycje jak np. "Principles of Correct Diet" Hu Sihui z Dynastii Yuan, "Recipe of Suixiju" Wang Shixionga w czasach Dynastii Qing, "Analysis of Food and Drink for treatment of Diseases" Zhang Mu z czasów Dynastii Qing i inne. Traktaty te niewątpliwie miały i mają nadal duży wpływ na przekaz starych zasad diety leczniczej.

W ostatnim dziesięcioleciu wydano kilka monografii na temat diety leczniczej. W 1993 r. wydano książkę znanego lekarza TCM Ye Juquana pod tytułem "Chinese Medcinal Food and Simple Recipes". Zawierała ona 183 przepisy leczniczych potraw oraz 901 prostych zaleceń dietetycznych. W następnych latach ukazały się takie tytuły jak "Science of Chinese Medicated Diet" Peng Mingquana, "Science of Chinese dietetic Treatment" Qian Bowena, "Popular Medicated Diet" Peng Mingquana i Yang Fana, "Menu of Medicated Diet for Nourishment and Health Care" Yu Chang Fanga, "A Practical Nutriology of traditional Chinese Medicine" Jiang Chiao, seria "Chinese Dietetic Treatment Science" Xie Yongxina i Lei Zaiquana i wiele innych o leczniczych właściwościach kleików i wina.

W chwili obecnej do diety leczniczej zalicza się zarówno leki jak i pokarmy oraz napoje. Prowadzone są badania nad skutecznością diet w terapii. W niektórych chińskich szpitalach możemy się spotkać z działającymi oddziałami pobytu stałego, jak też oddziałami dziennymi ze specjalnymi jadłodajniami gdzie stosuje się leczenie dietą. Szpital Tongrentang w Chengdu (prowincja Syczuan) opracował w tym celu 96 rodzajów diet. W Jinan (prowincja Shandong) od 1986 roku swoją działalność prowadzi restauracja Qilu z bogatym zestawem leczniczych diet.

Część 2. Właściwości

Istotne jest, aby brać pod uwagę następujące właściwości diet leczniczych:

Wybór diety leczniczej na podstawie diagnostyki różnicowej

Nim zalecona zostanie pacjentowi określona dieta należy wziąć pod uwagę takie aspekty jak konstytucja fizyczna i zdrowotna chorego, natura schorzenia, pora roku, (oraz) szerokość geograficzna oraz charakterystyka syndromu chorobowego wg TCM.

Przykład,
pacjent z przewlekłym zapaleniem błony śluzowej żołądka z powodu Zimna powinien spożywać kleik z kłącza alpini lekarskiej i kłącza cibory lekarskiej (Liang Fu Zhou). Natomiast w przypadku niedoboru Yin Żołądka napój z ziela dendrobium szlachetnego, owoców głogu i owoców drzewa mume (odmiana śliwy) (Yu Shi Mei Zha Yin).

Skuteczność zarówno w prewencji jak i w leczeniu

To, że dietą leczniczą można zarówno zapobiegać jak i leczyć jest zasadniczą właściwością odróżniającą tę ostatnią od terapii lekami. Chociaż działanie diety jest dosyć łagodne to jednak jej efekt w leczeniu i zapobieganiu jest nie do pominięcia.

Oto kilka przepisów sporządzonych w Szkole Tradycyjnej Medycyny Chińskiej w Shendong:

Potrawa z Ośmiu Składników: opracowana w oparciu o doświadczenia nadwornych lekarzy cesarza z Dynastii Qing i składająca się z ośmiu chińskich roślin leczniczych tj. między innymi kłącza pochrzynu chińskiego (Rhizoma Dioscoreae), ziarna lotosu (Semen Nelumbinis), owoców głogu (Fructus Crataegi). U 97% dzieci przyjmujących tę potrawę przez okres 30 dni w sposób wyraźny wzrósł apetyt jak również dał się zauważyć znaczny wpływ na wzrost.

Odżywczy Wyciąg z gruszek i pieczarek: przygotowany z soku gruszki (Malum Piri) i wyciągu z pieczarek (Lentinus Edodes) i bai mu er (Fructificcatio Tremellae Fuciformis). U ludzi w podeszłym wieku z przewlekłymi schorzeniami przyjmujących ten preparat dochodzi do złagodzenia objawów ich choroby a także obniżenia poziomu lipidów w surowicy krwi oraz poprawy pracy układu odpornościowego.

Przyjemna w smaku i łatwa do przyjęcia

Panuje powszechnie pogląd, że "dobre lekarstwo jest gorzkie w smaku" a związane jest to z tym, że większość chińskich preparatów ziołowych jest gorzka. Stąd niechęć do leków, szczególnie u dzieci. Większość składników używanych w dietach leczniczych jest jadalna i zachowuje swoje walory smakowe i zapachowe przy niezmienionych właściwościach terapeutycznych. Część z nich to zioła chińskie, których smak jest także brany pod uwagę w procesie przygotowywania potraw. Można więc powiedzieć, że dieta lecznicza jest przyjemna w smaku i łatwa do przyjęcia.

Część 3. Zawartość i klasyfikacja

Celem łatwiejszej narracji wyróżnione zostały dwie grupy; składniki (poszczególne półprodukty tzw. materia medica) i diety stosowane w terapii (złożone z tych składników).

Składniki diet

Składniki diet, materia medica pokarmów leczniczych odnoszą się do półproduktów i napojów stosowanych w leczeniu chorób i zapobieganiu im. Zalicza się do nich ziarna zbóż, owoce, orzechy, jarzyny, nasiona, ptaki, zwierzęta lądowe i morskie.

Diety stosowane w terapii

W skład potrawy zaliczanej do diet leczniczych wchodzą wcześniej wspomniane składniki oraz różne dodatki. Przygotowuje się je bądź z jednego składnika lub z kilku na raz zgodnie z odpowiednimi przepisami. Można wyróżnić jedenaście rodzajów diet leczniczych na podstawie sposobu ich przygotowywania.

1. Świeży sok. Wyciskany ze świeżych części roślin jak np. owoców jednego rodzaju lub w połączeniu z innymi. Napój Pięć Soków przygotowuje się z świeżych korzeni trzciny pospolitej (Rhizoma Phragmitis), świeżego korzenia lotosu (Rhizoma Nelumbinis), gruszki (Malum Piri) i świeżej bulwy konwalnika japońskiego (Tuber Ophiopogonis Japonici).

2. Herbaty lecznicze, nazywane także "Daichayin" (zaparzane napoje zamiast herbaty). Są to grubo rozdrobnione składniki lecznicze z lub bez dodatku herbaty, niektóre drobno pokrojone preparaty ziołowe do gotowania mogą być stosowane bez ucierania. Jako składniki diet leczniczych stosowane są zwykle rośliny jadalne, natomiast sporadycznie te o bardzo gorzkim i intensywnym smaku. Przygotowuje się je jak zwykłą herbatę poprzez zaparzanie wrzącą wodą lub przez gotowanie w wodzie. Herbatę imbirowo-cukrową stosowaną w przypadku ataku Wiatru i Zimna, odmianie Uogólnionego Zimna, przyrządza się ze świeżego korzenia imbiru (Rhizoma Zingerberis Recens) i brązowego cukru.

3. Lecznicze wino jest napojem przygotowywanym z wina i dodatków leczniczych przez zaparzanie lub gotowanie ich razem. Dodatki te są zwykle jadalnymi częściami roślin. Np. "Duch" żeńszenia, gekkon i grzyb Cordyceps sinennsis (Shen Ge Chongcao Jiu) jest napojem tego typu i znajduje zastosowanie w leczeniu astmy oskrzelowej w fazie remisji.

4. Napój. Płyn stosowany w terapii dietą przygotowywany w procesie gotowania w wodzie jednego rodzaju składnika lub kilku z dodatkiem grubo pokrojonych ziół. Nadaje się do spożycia po oddzieleniu płynu od osadu. Przykładem jest Napój ze Znamion kukurydzy (yu mi xu) skuteczny w leczeniu marskości i wodobrzusza.

5. Wywar. Napój przygotowywany poprzez gotowanie razem jadalnych części roślin grubo pokrojonych ziół, najczęściej w wodzie, czasem z dodatkiem wina i miodu. Np. wywar z korzenia arcydzięgla Chińskiego i świeżego korzenia imbiru i baraniny.

6. Leczniczy kleik. Przygotowywany w procesie gotowania razem grubo pokrojonych ziół lub wywaru z ryżem. Jadalne części roślin jak np. bulwa lilii (Bulbus Lilii), nasiona łzawicy ogrodowej (Semen Coicis), long yan rou (Arilus Longan), czerwona fasola (Semen Phaseoli), owoce białego hiacynta (Semen Dolichoris Album) mogą po umyciu być gotowane razem z ryżem. Z grubo rozdrobnionych ziół przygotowuje się najpierw wywar a następnie gotuje się w nim ryż. Kleik może być także przygotowany przez dodanie drobno utartych ziół do ugotowanego na miękko ryżu i zagotowania ich razem przez kilka minut. Kleiki w większości monografii o dietach leczniczych zajmują najwięcej miejsca.

7. Wyciągi miodowe nazywane są także lekkimi wyciągami lub wyciągami z wywaru. Są to gęste płyny przygotowane przez dodanie do wywaru z jadalnych części roślin lub grubo pokrojonych ziół miodu lub sacharozy. Aromatyzowany wyciąg z cebuli szachownicy (Bulbus Fritillariae Cirrhosae) i gruszki ma zastosowanie w astmie oskrzelowej.

8. Lecznicze ciastka. Są to pieczone produkty przygotowywane z rozdrobnionych na pył ziół i składników diety leczniczej lub połączeniu z mąką pszenną, ryżową lub mąką otrzymywaną z fasoli - z cukrem, olejem roślinnym. Z otrzymanej urobionej masy piecze się lub gotuje na parze ciastka. Np. Ciastka z Ośmiu Składników stosowane są w przypadku przewlekłego zapalenia jelit.

9. Lecznicze naleśniki. Przygotowuje się je ze zmieszanych razem sproszkowanych składników diety leczniczej i jednego rodzaju mąki; pszennej, ryżowej, sojowej lub zamiast niej z pastą z owoców głożyny pospolitej (da zao) oraz białym cukrem i olejem roślinnym. Z przygotowanej masy robi się naleśniki smażąc je, gotując na parze, piekąc na patelni lub w piecu. Naleśniki mają zdolność ogrzewania Środkowego Ogrzewacza i wzmacniania Żołądka. Posiadają szczególnie dobre działanie u pacjentów z chorobą wrzodową żołądka.

10. Dania gotowane. To duża grupa dań przygotowywana z mięsa i warzyw z różnymi dodatkami. Przyrządzane mogą być na kilka różnych sposobów: duszone, gotowane na wolnym ogniu, na parze, gotowane w dużej ilości wody, obsmażane, opiekane, przyrządzane w potrawce, smażone w głębokim oleju. Np. Baby Pigeon duszony z żeńszeniem (Radix Ginseng), korzeniem traganka błoniastego (Radix Astragali) i grzybem Cordyceps sinennsis stosuje się w leczeniu astmy oskrzelowej w fazie remisji. Mięso żółwia duszone z korzeniem arcydzięgla chińskiego i owocami kolcowoju (Fructus Lycii) stosuje się we wczesnym stadium marskości wątroby.

11. Inne. Oprócz wymienionych powyżej istnieją także inne potrawy lecznicze jak na przykład gotowane ziarna zbóż, gęsta zupa Huoji, Boto (rodzaj potrawy przygotowanej z mąki pszennej), zupa z lanym ciastem, Guan Qu Ji, słodycze i inne. Nie będą one tutaj szerzej omawiane.

Część 4. Uwagi końcowe

Dieta lecznicza różni się od potraw i napojów w potocznym tego słowa znaczeniu. W trakcie jej przygotowywania należy zwrócić uwagę na takie aspekty jak smak i charakter składników diety, dobór produktów najlepszej jakości, sposób ich obróbki, ewentualne niezgodności recepturowe i wreszcie możliwość jej zastosowania w przypadku danej jednostki chorobowej i pory roku.

Charakter i smak składników diety

Każdy składnik diety stosowany w terapii ma cechy różniące go od pozostałych, mianowicie swój własny smak i charakter (naturę). Najlepsze efekty w leczeniu dietą można osiągnąć zwracając uwagę właśnie na te dwie właściwości surowych produktów. I tak, gorące lub ciepłe w swojej naturze składniki jak świeży imbir (Rhizoma Zingiberis Recens), chińska zielona cebula (Bulbus Allii Fistulosi), owoce głożyny pospolitej (Fructus Ziziphi Jujubae), owoc orzecha włoskiego (Semen Juglandis), baranina, owoc kopru włoskiego i inne posiadają funkcję ogrzewania wnętrza organizmu, usuwania Zimna i zachowywania Yang. Mają one zastosowanie w leczeniu syndromów Zimna i syndromów Yin.

Składniki o chłodnej lub zimnej naturze jak na przykład fasola mung (Semen Phaseoli Radiati), kłącze lotosu (Rhizoma Nelumbinis), arbuz (Fructus Citrullus), gruszka (Malum Piri), ziele portulaki warzywnej (Herba Portulacae), kwiat chryzantemy (Flos Chrysanthaemi) i inne usuwają one z organizmu Gorąco, Ogień, Gorąco z Krwi i toksyny. W związku z tym mają zastosowanie w syndromach Gorąca i syndromach Yang. Osobną grupę stanowią pokarmy o naturze określanej jako obojętna z uwagi na brak wyraźnego rozróżnienia między jej chłodnymi i ciepłymi właściwościami. Zalicza się tutaj na przykład mięso zwierząt domowych. Baranina ma naturę gorącą, mięso królicze jest chłodne, końskie - zimne; natury neutralnej są mięsa osła, wieprzowina i wołowina. 

Wyróżnia się pięć podstawowych smaków. Kwaśny np. czarna śliwka (Fructus Mume), granat (Malum granatum), i inne. Mają one właściwości ściągające.

Smak gorzki usuwa z organizmu Gorąco, sprowadza w dół zbuntowane Qi, osłabia patologiczny Ogień i usuwa Wilgoć. Przykładami mogą być owoce przepękli (Fructus Momordicae), które usuwają z organizmu Gorąco i toksyny, natomiast pestki moreli (Semen Armeniacae Amarum) sprowadzają w dół zbuntowane Qi.

Składniki o słodkim smaku np. owoce głożyny pospolitej (Fructus Ziziphi Jujubae), miód (Mel), cukier słodowy odżywiają, poprawiają krążenie i regulują Qi, Krew i funkcję poszczególnych narządów, usuwają skurcz mięśniówki gładkiej i ból.

Smak ostry ma zdolność rozpraszania i poruszania Qi. Np. świeży imbir Rhizoma Zingiberis Recens) i chińska zielona cebula (Bulbus Allii Fistulosi) usuwają Wiatr i Zimno, skórka mandarynki (Pericarpium Citrii Reticulatae) i owoc kardamonu (Fructus Amomi) pobudzają krążenie Qi.

Składniki słone jak np. ziele gronorostu (Herba Sargassii) i kun bu (Thallus Laminariae) mają zdolność zmiękczania stwardniałych mas i rozpraszania czynników patologicznych.

Grzyb Poria (Sclerotium Poriae Cocos), nasiona łzawicy ogrodowej (Semen Coicis), łagodne w smaku pobudzają wytwarzanie moczu. Mówiąc ogólnie smak ostry działa na Płuca, słodki na Śledzionę, gorzki na Serce, kwaśny na Wątrobę a słony na Nerki. Jak więc widać właściwy dobór smaków i charakteru pokarmów mających działać leczniczo ma duże znaczenie.

Możliwość zastosowania diety w określonej jednostce chorobowej i porze roku.

W celu osiągnięcia lepszych rezultatów terapii zaleca się stosowanie diety rozpraszającej na wiosnę, usuwającej Letnie Gorąco latem, łagodnej diety w późnym okresie lata, neutralnej diety jesienią i odżywiającej i pobudzającej w zimie. 

W patologii poszczególnych pięciu narządów unikać należy smaku ostrego w chorobach wątroby, gorzkiego w chorobach płuc, słonego w chorobach serca i nerek oraz kwaśnego i słodkiego w chorobach żołądka i śledziony.

Pacjenci o słabej kondycji powinni stosować dietę wzmacniającą a unikać diety rozpraszającej i osłabiającej. Ludzie o silnej konstytucji nie powinni nadużywać diety wzmacniającej. Pacjenci z niedoborem Yang powinni stosować dietę rozgrzewającą i pobudzającą a unikać pokarmów słonych i o chłodnym charakterze. Ludzie z niedoborem Yin powinni stosować dietę odżywiającą Yin, unikać powinni potraw o ostrym smaku i gorącej naturze.

Dieta ochładzająca powinna być stosowana w syndromach Zimna, natomiast przeciwwskazana jest wtedy dieta ostra i gorąca. W syndromach gorąca powinna być stosowana dieta ciepła lub gorąca w swojej naturze, unikać należy zatem smaku słonego i potraw o charakterze zimnym lub chłodnym.

Pacjent który ma kłopoty z żołądkiem lub śledzioną lub ma niestrawność powinien unikać zawiesistych płynów i pokarmów. W przypadku problemów z chorobami skóry, infekcjami ropnymi, zmianami uczuleniowymi skóry lub krótko po operacji pacjent powinien unikać "fawu", czyli potraw mogących łatwo wywołać drgawki kloniczne, pobudzających Ogień i produkcję Śluzu. Należą do nich np. ryby, owoce morza, kraby, wieprzowa głowa, napoje alkoholowe, chińska zielona cebula (Allium Fistulosum), i inne.

Znane są także pewne niezgodności recepturowe w przygotowywaniu diety leczniczej w starych podręcznikach. Na przykład kłącze koptis (Rhizoma Coptidis), korzeń rozwaru wielkokwiatowego (Radix Platycodi) i czarnej śliwki (Fructus Mume) nie powinno łączyć się z wieprzowiną, mięso żółwia z żeńszeniem (Radix Ginseng) i z nasionami rzodkwi zwyczajnej (Radix Raphani Sativi). 

Wybór składników najlepszej jakości i obróbka.

Wybór produktów najlepszej jakości ma bardzo duże znaczenie w dietetyce leczniczej. Poszczególne składniki powinny być bez uszkodzeń mechanicznych, bez oznak nadpsucia i zanieczyszczeń. Powinny posiadać czysty kolor i wyraźny smak. Na przykład owoc głożyny pospolitej (da zao) stosowany w leczeniu powinien być duży, obfity w miąższ, gładki na powierzchni i nie nadgryziony przez owady. Owoce wyglądające inaczej są raczej złej jakości i nie powinny być stosowane. Podobnie owoc kolcowoju (Fructus Lycii) duży o gruboziarnistej powierzchni, obfity w miąższ, z niewielką ilością pestek i o żywo czerwonym kolorze jest dobrej jakości.

Celem osiągnięcia zamierzonych efektów terapii należy zastosować odpowiednią obróbkę składników diety. Niektóre powinny być krojone w kostkę, plastry lub kawałki, inne utarte na proszek, jeszcze inne przygotowane zgodnie ze specjalnymi wymogami. Na przykład przypiekany owoc głogu, który wzmacnia Śledzionę i poprawia trawienie, wykazuje inne właściwości podczas zwęglania i nie tylko wzmacnia Śledzionę, poprawiając trawienie, lecz także zatrzymuje biegunkę. Niektóre składniki jak na przykład korzeń tojadu (Radix Aconiti preparata), Jian ban xia (rodzaj kłącza pinelli chińskiej, podczas której przygotowania użyty był wywar z imbiru) muszą być wcześniej spreparowane, aby uniknąć objawów ubocznych związanych z ich użyciem i toksycznością.

Techniki przygotowywania

Sposób w jaki przygotowuje się potrawę diety leczniczej ma wpływ na jej właściwości. Należy ją dobrać tak, aby walory smakowe, zapachowe i odżywcze pozostały naruszone w możliwie najmniejszym stopniu. W efekcie smak, zapach i forma potrawy wpływają nie tylko na poprawę apetytu, lecz także wywierają efekt terapeutyczny i profilaktyczny. 

Wszystkie składniki, które nie posiadają wyraźnie nieprzyjemnego zapachu mogą być gotowane razem. Składniki o wyraźnie nieprzyjemnym zapachu można gotować razem z innymi po owinięciu tych pierwszych gazą i wyjęciu ich z potrawy przed jej podaniem. W ten sposób właściwości odżywcze przechodzą do potrawy. Można w końcu wcześniej przygotować z nich wywar, który następnie dodaje się do głównej potrawy. Celem jak najmniejszej utraty leczniczych i odżywczych właściwości zaleca się gotowanie, duszenie, gotowanie na parze, pieczenie i smażenie jest mniej polecane.

Podstawy diety leczniczej

Oprócz wcześniej wspomnianych zagadnień (w punkcie 1. w Części 2. Właściwości mówiących o całościowym spojrzeniu na problematykę stosowania diety) należy ponadto zwrócić uwagę na dwa aspekty:

Umiar i wstrzemięźliwość. "Umiarkowanie w jedzeniu i piciu" jest ważną zasadą w utrzymaniu zdrowia. Przyjmowanie posiłków w nadmiernej ilości w krótkich odstępach czasu, nieregularnie przy braku cierpliwości pacjenta nie przyniosą oczekiwanej poprawy zdrowia. Ilość i jakość posiłków powinny być dostosowane do aktualnego stanu pacjenta i jego konstytucji. Posiłki powinny być spożywane w spokoju i w możliwie regularnych odstępach czasowych.

Właściwe proporcje między dietą i terapią

Ludzie zdrowi nie potrzebują przyjmować leków, ale odpowiednia dieta może pomóc im zachować dłużej zdrowie i uniknąć chorób. Ma to szczególne znaczenie u osób, które urodziły się słabe. U pacjentów z przewlekłymi, ostrymi chorobami lub u chorych krytycznie właściwie dobrana dieta może wspomóc leczenie podstawowe.