Akupunktura Medyczna

ZARYS HISTORYCZNY

Definicja

Akupunktura medyczna jest akupunkturą, która została przystosowana do praktyk medycznych lub im pokrewnych w krajach zachodnich. Wywodzi się ze źródeł azjatyckich i europejskich i jest praktykowana zarówno w formie czystej, jak i hybrydowej. Podstawą akupunktury medycznej jest terapeutyczne wkłuwanie litych igieł w różnych kombinacjach i wzorach. Wybór wzoru nakłuwania może być oparty na: 

• zasadach tradycyjnych, takich jak pobudzanie przepływu qi (subtelnej energii witalnej) przez opisane w klasycznych podręcznikach kanały akupunkturowe, 

• pojęciach współczesnych, takich jak stymulacja czynności neuroanatomicznych w rozmieszczeniu segmentalnym, 

• kombinacji pojęć tradycyjnych i współczesnych. 

Przyjęcie klasycznych i hybrydowych podejść w akupunkturze jest kluczem do ich powodzenia w praktyce klinicznej i powszechnej aprobaty.

(...)

Akupunktura współczesna

Od późnych lat siedemdziesiątych wykazywano, że analgezja akupunkturowa aktywizuje endogenny system peptydowo-opiatowy, wpływając przez zmianę sposobu przetwarzania i postrzegania szkodliwych informacji na różnych poziomach centralnego układu nerwowego, na mechanizm regulacji bólu w ciele. Wysunięte zostały dwa modele systemów analgezji akupunkturowej:

System endorfinowy

Wymaga on elektrycznej stymulacji igłami akupunkturowymi o niskiej częstotliwości (2 do 4 Hz) i wysokim natężeniu, o powolnym początku, rozprzestrzenianiu na ciało i skumulowaniu w późniejszej stymulacji.

System monoaminowy

System ten wymaga elektrycznej stymulacji igłami akupunkturowymi o wysokiej częstotliwości (70 Hz lub więcej) i niskim natężeniu, która jest intensywna na początku, segmentarna i nie skumulowana.

Przez połączenie modeli neurohumoralnych z innymi obserwacjami i spekulacjami na temat działania akupunktury, stworzony został model równoczesnego aktywizowania przez igłę akupunkturową wielu fizjologicznych układów (systemów) ciała:

1. Układu nerwowego, co obejmuje aferentne przewodnictwo obwodowe, okołonaczyniowe, współczulne przewodnictwo w włóknach nerwowych i ośrodkowe mechanizmy neurohumoralne i neuropeptydowe;

2. Układu krwionośnego, który lokalnie i centralnie transportuje elementy biomolekularne oraz efekty zmian biochemicznych i komórkowych na obwodzie, wywołanych przez akupunkturę:

3. Układu limfatycznego, który służy jako przekaźnik dla przepływu jonowego wzdłuż płaszczyzny powięziowej i okołonaczyniowego śródmiąższowego krążenia płynu tkankowego;

4. Systemu bioinformacji elektromagnetycznej, który składa się z elektryczności statycznej na powierzchni, migracji jonowej w płynie tkankowym pomiędzy igłami i prądami uszkadzającymi w nakłutym miejscu oraz powięziowego i okołonaczyniowego półprzewodnictwa przez ciało.

To hybrydowe nagromadzenie opisów stwarza współczesnv, roboczy model wielosystemowej sieci informacyjnej, który w celu dojścia do decyzji diagnostycznych i terapeutycznych, zobowiązuje akupunkturzystę do myślenia nie tylko w klasycznym paradygmacie, ale również do brania pod uwagę parametrów neuroanatomicznych i neurofizjologicznych. Namysł ten ma szczególną wagę w zastosowaniu akupunktury do znoszenia bólu, gdzie nieodzowna jest znajomość unerwienia skórnego, miotomalnego, sklerotomalnego i autonomicznego. 

WZAJEMNE RELACJE NA LINII TERAPEUTA - PACJENT

Historia i badanie fizykalne

Pierwsze spotkanie z pacjentem w akupunkturze medycznej, poświęcone dokonaniu oceny jego stanu, podobne jest do konwencjonalnego wywiadu alopatycznego i badania medycznego. Pacjent jest zachęcany do szczerego i dogłębnego opowiedzenia o zgłaszanych problemach i swojej sytuacji ogólnej. Dodatkowo. oprócz konwencjonalnej oceny i diagnozy różnicowej, terapeuta bada charakterystyczne cechy problemów i zachowania, usiłując je połączyć z wyraźnymi lub subtelnymi sferami wpływu jednego lub kilku narządów wewnętrznych. W przypadku bólu mięśni szkieletowych, umiejscowienie bólu jest określane neuroanatomicznie i według położenia kanałów akupunkturowych, w obszarze których się on znajduje. Celem wywiadu jest zidentyfikowanie narządu i obwodu krążenia energii związanych z zaburzeniem pacjenta i rozeznanie, czy istnieje związek subtelnych objawów z tradycyjnymi sferami wpływu narządów, z przebiegiem meridianów przez bolesny obszar, z uszkodzeniem któregoś z narządów miąższowych, czy z kombinacją tych czynników.

W czasie wywiadu uzyskuje się informacje o chorobach przebytych, o chorobach dziecięcych, obciążeniach genetycznych, dokonuje się przeglądu układów, a wszystkie te informacje są przyporządkowywane do narządów lub meridianów, w których obszarze działania coś zawiodło. W tym czasie akupunkturzysta stawia pytania o szczególnym znaczeniu. Czy da się zaobserwować cykliczność występowania objawów? Czy występuje sezonowe zaostrzenie objawów lub ogólne sezonowe preferencje lub niechęci? Czy pacjent ma ulubiony pozytywny lub negatywny smak lub ulubiony kolor? Jak objawy reagują na zewnętrzne warunki klimatyczne? Jak uraz reaguje na ucisk, ruch, gorąco lub zimno?

Stosownie do pacjenta i dolegliwości podjęte zostaje typowe badanie fizykalne, z włączeniem kilku dodatkowych badań akupunkturowvch. Do oceny stanu mięśni szkieletowych zalicza się zidentyfikowanie bolesnych więzadeł mięśniowych, punktów spustowych, podskórnych guzków i pasm otaczających skurczone mięśnie. Konkretne punkty odruchowe z przodu i z tyłu tułowia - punkty Mu i Shu - odpowiadają związanym z nimi organom. Jeżeli którykolwiek z punktów Mu lub Shu jest tkliwy na badanie palpacyjne, notuje się to również.

W celu oszacowania równowagi sił i słabości w obrębie organów, w akupunkturze używanych jest rutynowo kilka układów somatotopicznych, które mikrokosmicznie odzwierciedlają narządy wewnętrzne. Systemami używanymi najpowszechniej są układy refleksów języka, badanie tętna i ucha zewnętrznego. Badania te są podejmowane jako część rutynowego badania fizykalnego.

Język, przez swój kolor, konsystencję, nalot i nieregularności powierzchni, odzwierciedla podstawową kondycję i ukryty problem pacjenta w czasie badania. Zmiany wyglądu języka łatwo zanotować w odstępach tygodniowych, a nawet dziennych. Język służy za wskaźnik zmian stanu zdrowia pacjentów i reakcji na interwencje medyczne.

Diagnostyczny mikrosystem badania pulsu dostarcza kolejnych środków do oceny całościowej kondycji człowieka i porównania względnej siły i aktywności energetycznej w narządach i ich meridianach. Puls zmienia się z minuty na minutę i dlatego może być użyty do zweryfikowania, czy nakłucie wywołało zamierzony efekt, przed kontynuowaniem lub zakończeniem leczenia. Puls służy także jako subiektywna kliniczna miara stosowana z wizyty na wizytę, ujawniająca stabilność zmian dokonanych przez leczenie akupunkturą.

Ocena ucha zewnętrznego potwierdza odkrycia z badania fizykalnego lub innego systemu odruchów i może wskazywać nowe kierunki do sprawdzenia w wywiadzie i badaniu. Badanie diagnostyczne ucha zewnętrznego składa się z przeglądu wizualnego, badania sondą lub skaningu zasilanego bateriami, elektrycznym detektorem oporności. Ucho zewnętrzne może być także wykorzystane jako samodzielny lub dodatkowy system terapeutyczny w stosunku do akupunktury przeprowadzanej na całym ciele pacjenta.

Diagnoza różnicowa i planowanie leczenia

Przed zakończeniem procesu diagnostycznego dokonuje się przeglądu zapisów medycznych, badań radiograficznych i laboratoryjnych oraz prosi o nowe badania, w celu potwierdzenia i uściślenia zaburzeń mechanicznych i organicznych. Na podstawie wszystkich dostępnych informacji, subtelne i łatwo zauważalne cechy i objawy są organizowane w kategorie pod względem podobieństwa; zostaje także określony wzór dysharmonii. Zostaje wówczas zdefiniowany najbardziej zaburzony narząd lub wpływ narządu jak i poziom manifestacji tego największego zaburzenia. Energetyczno funkcjonalny poziom zaburzenia dotyczy równowagi w aktywności energetycznej i metabolicznej narządów i ich sferach wpływu, włączając w to zwłaszcza ich wyraz psychoemocjonalny; poziom kanałowo-strukturalny dotyczy skóry, powięzi, mięśni i kości; poziom narządowy dotyczy funkcji metabolicznych lub transportowych samych narządów. Wówczas akupunkturzysta decyduje, która część sieci przepływu energii daje najlepszy dostęp do poziomu największego zakłócenia.

Początkowy wywiad pozwala akupunkturzyście na zrozumienie istoty problemu, a także konstytucjonalnych mocnych i słabych stron pacjenta. Idealnym wynikiem diagnostycznym jest jasna percepcja przebiegu zdrowia pacjenta: zgłaszanych problemów, ich źródeł oraz prawdopodobnych, przyszłych wydarzeń zdrowotnych. Konstruowany jest algorytm kroków terapeutycznych. Podczas pracy różnymi taktykami w czasie sesji, akupunkturzysta musi pamiętać o celu całościowej strategii terapeutycznej. Na przykład, bezpośredni plan terapeutyczny może odnosić się tylko do redukcji bólu w najpilniejszych objawach, a do problemów długofalowych można się zwrócić po zajściu zmiany w zgłaszanych objawach.

PLANOWANIE TERAPII

Pierwszymi krokami w planowaniu terapii ma być określenie poziomu dolegliwości pacjenta i ustalenie porządku leczenia problemów. 
Strategia terapeutyczna wymaga zaktywizowania odpowiednich warstw rozkładów sieci cyrkulacji energii, tak aby odnieść każdy problem do jego własnego poziomu manifestacji. Zwykłe przeciążenie lub skręcenie mogą nie wymagać niczego ponad rozproszenie za pomocą okrążenia igłami lokalnego uszkodzenia i aktywizacji odpowiedniego meridianu więzadłowo-mięśniowego. Długotrwały ból mięśni szkieletowych będzie wymagał umiejscowienia igieł wokół przebiegu jednego meridianu głównego w celu przywrócenia przepływu energii i nakłuć lokalnych, żeby skupić się w miejscu problemu. Takie leczenie może wymagać elektrycznej stymulacji punktów koniecznych do pobudzenia energii w obiegu, jak i punktów lokalnych. Problemy psychosomatyczne i przedchorobowe mogą reagować na nakłucia kilku przednich lub tylnych punktów Mu lub Shu, na terapię wyrównującą, opartą na bardziej wyrafinowanych modelach narządów i interakcji energii, lub, być może, na aktywację przepływu energii przez zaburzony przebieg meridianów głównych.

Ważne jest, aby skierować terapię na właściwy poziom dolegliwości. Zaktywizowane poziomy przepływu mogą być zmieniane w czasie serii zabiegów, po to, aby lepiej trafić do prezentowanego problemu lub by wprowadzić leczenie problemów drugorzędnych. Lepiej postępować wolno niż z pośpiechem, tak żeby reakcja pacjenta na leczenie mogła zostać właściwie oceniona. Tak jak przy każdej innej interwencji medycznej, na czynniki wpływające na wynik leczenia składają się: wiek pacjenta, długość trwania i złożoność prezentowanego problemu, jednoczesna obecność innej ostrej lub przewlekłej choroby, lekarstwa, historia interwencji chirurgicznych, styl życia i osobowe czynniki zdrowia, a także stan emocjonalny pacjenta i podstawowa witalność. Nastawienie pacjenta do akupunktury zazwyczaj nie ma wpływu na rezultat; nie trzeba koniecznie wierzyć w akupunkturę, żeby była ona skuteczna.

ZASTOSOWANIE AKUPUNKTURY MEDYCZNEJ

Terapia podstawowa: ból mięśni szkieletowych

W Stanach Zjednoczonych akupunktura została najbardziej zaakceptowana i skuteczna w zwalczaniu bólu mięśni szkieletowych. Spośród wszystkich problemów najczęściej i najtrafniej przeznaczone dla akupunktury są: ostry ból przy urazach mięśni szkieletowych, takich jak kontuzje tkanek miękkich, ostry skurcz mięśnia, skręcenie i nadwerężenie mięśni i ścięgien i zespoły bólowe uwięzionego nerwu (nerve entrapments). W przypadkach tych, akupunktura w sposób uzasadniony może służyć jak terapia początkowa.

Problemy z przewlekłym bólem mięśni szkieletowych są również powszechnie i właściwie leczone akupunkturą, choć zazwyczaj nie są jedynym podejściem. Do stanów, na które prawdopodobnie zadziała interwencja akupunkturą, zaliczają się: powtarzające się uszkodzenia powysiłkowe (np. objaw kanału nadgarstka, łokieć tenisisty, podeszwowe zapalenie powięzi), bóle mięśniowo-powięziowe (np. ból stawu skroniowo- żuchwowego, ból głowy pochodzenia mięśniowego, szyjny i gardłowy ból tkanki miękkiej, miejscowy ból ramienia), bóle stawów (szczególnie o pochodzeniu gośćcowym), zaburzenia związane ze zwyrodnieniem dysków z lub bez bólu korzonkowego; a także ból pooperacyjny (zarówno mięśni szkieletowych, jak i trzewny). W zwalczaniu przewlekłego bólu mięśni szkieletowych, akupunktura jest cenna jako dodatek do terapii tradycyjnych, farmakologicznych i procedur inwazyjnych. Do innych problemów związanych z przewlekłymi bólami, zazwyczaj reagującymi na akupunkturę, zaliczają się: nerwoból poopryszczkowy, obwodowy ból neuropatyczny i bóle głowy spowodowane innymi przyczynami.

Ograniczenia

Chociaż akupunktura zdobyła sobie reputację skutecznego narzędzia w leczeniu wielu form bólów mięśniowo-szkieletowych, należy jednak zwrócić uwagę na jej ograniczenia w przypadkach uszkodzenia rdzenia kręgowego i urazach czaszki. W tych stanach skuteczność akupunktury zmniejsza się, a częstotliwość zabiegów jest zwiększana i przedłużana. Ponadto akupunktura nie jest zazwyczaj użyteczna w bólu pochodzenia wzgórzowego i poza zniesieniem objawów i ogólnych efektów witalizujących nie ma wielkiej wartości w leczeniu przewlekłych chorób neurodegeneracyjnych. Jako samodzielnie stosowana terapia, akupunktura nie ma wielkiej wartości w ostrych i przewlekłych zaburzeniach zapalnych i immunopochodnych, takich jak wrzodziejące zapalenie okrężnicy, astma, reumatoidalne zapalenie stawów, zaburzenia kolagenowo-naczyniowe, zwłaszcza jeśli stany te są na tyle posunięte, że wymagają systematycznego leczenia kortykosteroidami. Nie jest również właściwe poleganie na akupunkturze jako pierwotnej interwencji w stanach przewlekłego zmęczenia lub chorobie HIV. Jednakże we wszystkich tych stanach efekty akupunktury mogą być ogólnie wartościowe w kontrolowaniu objawu i pobudzaniu witalności. W nowotworach złośliwych akupunktura może być brana pod uwagę jako terapia dodatkowa do zwalczania ubocznych efektów terapii konwencjonalnej i jako pomocna w radzeniu sobie z bólem.

Redakcja Chinmed składa tą drogą serdeczne podziękowanie TAiWPN "Universitas" za wyrażenie zgody na zamieszczenie powyższego tekstu.