Diagnostyka z tętna

Diagnostyka z tętna jest jedną z podstawowych metod diagnostycznych Tradycyjnej Medycyny Chińskiej. Jej pionierem był Pien Ch`iao (407-310 p.n.e.), który w swym dziele Nang-Tsing, w sposób szczegółowy opisał i scharakteryzował rodzaje tętna. Z upływem lat technika badania z tętna i jego interpretacja były coraz bardziej doskonalone, aż wreszcie doprowadzono je do perfekcji. Lekarze chińscy uważają, iż obieg krwi i funkcjonowanie układu krążenia jest ściśle związane z wszystkimi czynnościami organizmu, dlatego tętno jest tak ważnym miernikiem jego funkcjonowania. Każda zmiana w czynności narządów wywołuje odpowiednią reakcję ze strony układu krążenia, a tym samym musi znajdować swe odbicie w tętnie. Każdy narząd ma swój przynależny punkt na tętnicy promieniowej.

Według medycyny chińskiej Qi i Krew są jednością. Qi pobudza krążenie krwi, której ruch w naczyniach krwionośnych (Jing Mai czy Mai Qi) jest wyczuwany jako puls. Tętno jest wyczuwane w trzech pozycjach na każdym nadgarstku, wzdłuż tętnicy promieniowej. Pozycje te odpowiadają strefom metabolicznym, znanym jako Potrójny Ogrzewacz. Na poziomie wyrostka rylcowatego kości promieniowej znajduje się punkt badania tętna zwany guan, poniżej umiejscowiony jest punkt chi, przynależący do Yin. Powyżej punktu guan znajduje się punkt cun, przynależący do Yang.

Badając tętno w podanych punktach można określić stan poszczególnych narządów, ponieważ każdy z nich ma swoją indywidualną pozycję.

Pozycje cun są pozycjami Górnego Ogrzewacza, pozycje guan Środkowego, a pozycje chi są pozycjami Dolnego Ogrzewacza. I tak, w pozycji cun na lewym nadgarstku, przy zastosowaniu lekkiego nacisku, bada się stan jelita cienkiego, a silniejszy ucisk niesie informację o stanie serca. Pozycja guan na lewym nadgarstku jest odzwierciedleniem pęcherzyka żółciowego przy lekkim nacisku oraz wątroby przy mocniejszym. Pozycja chi lewego nadgarstka przynależy do pęcherza moczowego jeżeli będzie zastosowany lekki ucisk, a do nerek stosując mocniejszy nacisk. W badaniu prawej ręki, punkt cun odpowiada funkcji jelita grubego (lekki ucisk) i płuca (mocniejszy ucisk). Punkt guan jest odzwierciedleniem stanu żołądka (słaby nacisk) i śledziony oraz trzustki (mocniejszy nacisk). Z kolei pozycja chi jest właściwą pozycją dla badania stanu potrójnego ogrzewacza (lekki ucisk) i osierdzia (mocniejszy ucisk). W ten sposób pozycje są wyraźnie powiązane z narządami Zang-Fu.

Podczas stawiania diagnozy z tętna, palce diagnozującego muszą być odpowiednio rozstawione, w zależności od wielkości pacjenta. Dlatego u dziecka punkty należy dotykać kolejno jednym palcem. Siła, częstotliwość, rytm i wysokość tętna wyrażają jedność Qi i Krwi oraz stan narządów Zang-Fu. Prawidłowe tętno, określane jako regularne, elastyczne, wywołujące wrażenie żywego i harmonijnego rytmu, bije 4-5 razy na jeden oddech. Prawidłowe tętno powinno być wyczuwane na wszystkich trzech poziomach, przez co najmniej pięć uderzeń.

Tradycyjna Medycyna Chińska w diagnozowaniu z tętna używa siedem technik, do których zalicza się technikę powierzchowną, środkową, głęboką, górną, dolną, lewą i prawą.

Powierzchowna technika w badaniu tętna określa obecność chorób rozwijających się w powierzchownych warstwach, spowodowanych przez atak zewnętrznych czynników.

Środkowa określa obecność patologii śledziony i żołądka, a głęboka określa obecność chorób w głębszych warstwach.

Technika górna odnosi się do tętna w pozycji cun, a dolna odnosi się do tętna w pozycji chi.

Lewa technika określa tętno lewej ręki, a prawa określa tętno prawej ręki. Przeprowadzając diagnozę z tętna, należy porównywać technikę dolną z górną i prawą do lewej. Techniki te są powszechnie stosowane do ustalenia objawów i przyczyn choroby.

Diagnostyka z tętna pozwala rozróżnić zmiany chorobowe całego ciała. Tętna w pozycji cun, pozwalają diagnozować choroby rozwijające się powyżej przepony. Tętna w pozycji guan są używane do diagnozowania chorób rozwijających się pomiędzy pępkiem i przeponą, zwłaszcza w śródbrzuszu, a tętna w pozycji chi diagnozują schorzenia poniżej pępka, zwłaszcza w okolicy miednicy.

Tętna wyczuwane w trzech pozycjach lewej ręki używane są dla diagnozowania chorób dotyczących lewej strony ciała, a tętna w pozycji cun, guan i chi prawej ręki, określają choroby prawej strony ciała. Jak widzimy tętno może być determinowane zarówno przez powierzchnię, jak i przez naturę choroby.

Prawe i lewe tętna w pozycji chi są używane głównie do diagnozowania różnic w równowadze Yin i Yang nerek. Wiadomo, że jeżeli Yin i Yang nerek jest silne, wówczas ciało też jest silne, a gdy Yin i Yang nerek są słabe, ciało również wykazuje słabość. W sytuacji, gdy w pozycji chi tętno jest bardzo słabe lub występujący stan można określić jako brak tętna, oznacza to, że Yin i Yang nerek jest wyczerpane, bardzo słabe, a choroba jest niezwykle poważna.

Zarówno mężczyźni, jak i kobiety mają niewielki brak równowagi pomiędzy Yin i Yang, co znajduje swoje odzwierciedlenie w niewielkiej różnicy pomiędzy tętnem w prawej i lewej ręce. Tętno w lewej ręce jest Yang, a w prawej Yin. Ponieważ mężczyźni mają więcej Yang Qi, tętno na ich lewej ręce jest mocniejsze. Z kolei kobiety mają więcej Yin krwi, dlatego tętno na ich prawej ręce jest mocniejsze. Porównując nawzajem pozycje cun i chi, pozycja cun jest bardziej Yang, natomiast chi bardziej Yin. Jak wspomniano wyżej, mężczyźni mają więcej Yang Qi, dlatego ich tętno w pozycji cun powinno być silniejsze niż tętno w pozycji chi. Kobiety mając więcej Yin krwi powinny mieć silniejsze tętno w pozycji chi, niż w pozycji cun. Jeżeli tętno jest odmienne od tej reguły, oznacza to występowanie choroby.

W ciągu czterech pór roku ciało ludzkie jest narażone na działanie zmian klimatycznych, co znajduje odzwierciedlenie w tętnie. Jesienią, tętno nabiera cech tętna pustego (Xu Mai), falującego (Fu Mai) i miękkiego (Ru Mai). Podczas zimy, gdy klimat wyraźnie ochładza się, tętno staje się mocne i głębokie (Chen Mai). Na wiosnę Yang Qi powoli wzmacnia się, równocześnie siła tętna wzrasta i nabiera cech tętna strunowatego (Xian Mai). Latem, gdy klimat staje się gorący, tętno przelewa się. Jeżeli te tętna są wyczuwane w swoich właściwych porach roku i są połączone z regularnym tętnem, oznacza to, że ciało jest zdrowe. Jednak, gdy są one wyczuwane na przykład w połączeniu z pełnym tętnem (Shi Mai), wskazuje to na obecność choroby spowodowanej atakiem zewnętrznych patogennych czynników lub nadmiarem tak zwanego "zbuntowanego" Qi. Z kolei ich obecność w połączeniu z tętnem pustym (Xu Mai), słabym (Ru Mai), cienkim (Xi Mai) obrazuje chorobę rozwijającą się w głębszych warstwach, z brakiem (niedoborem) prawdziwego Qi.

W klasycznych tekstach opisywano 32 rodzaje tętna, lecz współcześnie omawia się tylko 27 rodzajów tętna, przy czym każde z nich obrazuje konkretny rodzaj zaburzenia. I tak wyróżniamy tętno: 

Ustalenie rodzaju tętna w każdym punkcie i właściwa interpretacja, pozwalają na pełne rozpoznanie stanu zdrowia pacjenta, dokładne określenie funkcjonowania i stanu poszczególnych narządów. Diagnostyka z tętna pozwala uzyskać istotne informacje o stanie fizycznym pacjenta, ale również o jego psychice czy przeżywanych emocjach. Badając tętno pacjenta, można postawić trafne rozpoznanie, ustalić rokowanie, a co najważniejsze, dobrać właściwą metodę leczenia.

Bibliografia:

Li Shi Zhen. Pulse Diagnosis, Blue Poppy Press, 1998. 
Bob Flaws. The Secret of Chinese Pulse Diagnosis, Blue Poppy Pres, 1997 
Yang Shou Zhong. Pulse Clasic (The). A translation of the Mai Jing by Wang Shu-He, Beijing University Press, 1997.