tłum. Mirosław Mazur
Poporodowa Depresja
Co ciekawe, nowoczesne podręczniki Tradycyjnej Medycyny Chińskiej nie wspominają nic na temat stanu poporodowej depresji. Przedstawione w niniejszym artykule informacje dotyczące tego zagadnienia, oparte zostały na starych książkach z zakresu ginekologii i położnictwa.
Poporodowa depresja w Tradycyjnej Medycynie Chińskiej opisywana jest i wyjaśniana poprzez pojęcia związane z patologią Krwi: wyczerpanie i utrata krwi (płynu ustrojowego) przy porodzie wywołuje stan niedoboru Krwi; ponieważ Serce jest domem Umysłu i jednocześnie zarządza Krwią, na osi Serce-Krew rozwija się stan Pustki (Niedoboru),Umysł traci swą siedzibę i staje się depresyjny i niespokojny (lękliwy). To prowadzi do stanu depresji (patologicznego obniżenia nastroju, głębokiego przygnębienia; przyp. tłum.), łagodnego niepokoju (lęku), bezsenności i znużenia (przykrego uczucia osłabienia, zmęczenia psychofizycznego; przyp. tłum.): na poziomie umysłowym przejawia się to u matki niezdolnością do aktywnego stawiania czoła i rozwiązywania problemów życiowych, płaczliwością, utratą libido (popędu płciowego; przyp. tłum.) oraz odczuwaniem złości i poczuciem winy. Z niedoboru Krwi mogą rozwinąć się inne stany chorobowe: po pewnym czasie, zwłaszcza u kobiet, które mają predyspozycje do Niedoboru Yin, Niedobór Krwi może doprowadzić do niedoboru Yin i stanu Pustki Serca. Może to inicjować stany głębszej depresji z bardziej intensywnym lękiem, bezsennością, umysłowym wyczerpaniem i pobudzeniem.
Stany neurotycznego, obsesyjnego, fobicznego albo psychotycznego zachowania po porodzie są zwykle spowodowane Zastojem Krwi nękającym Umysł (w o wiele większym stopniu niż bardziej pospolita Flegma Serca). W takim przypadku, kobieta jest nie tylko przygnębiona (cierpi na depresję), ale również odczuwa ciągłe niedostosowanie, zmieszanie i zażenowanie, może manifestować zachowania obsesyjne lub fobie, a w skrajnych przypadkach zachowania psychotyczne bądź nawet schizofreniczne. Może być agresywna i napastliwa, może mieć halucynacje i urojenia oraz zdradzać skłonności samobójcze, a nawet żywić destrukcyjne myśli w stosunku do swego dziecka.
W Tradycyjnej Medycynie Chińskiej istnieje szereg zespołów chorobowych opisywanych wyżej wymienionymi objawami. Chan Hou Wang Yan Wang Jian oznacza "absurdalne mówienie i absurdalne widzenie po porodzie": wskazuje to na stan urojeń połączony z niespójnością mowy i halucynacjami.
Chan Hou Wang Yan Jian Gui Fa Kuang oznacza "absurdalne mówienie, widzenie duchów i maniakalne zachowanie po porodzie" i wskazuje na niespójność mowy, halucynacje wzrokowe i słuchowe oraz stan hipomanii. Zespół ten opisał Wu Qian w swojej książce "Golden Mirror of Medicine" (1742).
Chan Hou Xu Fan oznacza "umysłowy niepokój po porodzie" i wskazuje na stan umysłowego niepokoju, bezsenności oraz uczucia gorąca wieczorem, normalnie związanego z Niedoborem Yin.
Chan Hou Jing Ji oznacza "palpitacje i niepokój po porodzie" i wskazuje na palpitacje, niepokój oraz podniecenie i zmieszanie po porodzie, normalnie związane z Niedoborem Krwi.
Chan Hou San Chong oznacza "trzy bunty po porodzie" i wskazuje trzy stany, wszystkie będące rezultatem zatrzymania odchodów połogowych i Zastoju Krwi w Kanale Penetrującym (Chong Mai), atakujących Serce (powodując niestabilność umysłową, zachowanie maniakalne lub depresję, uczucie ciężkości w klatce piersiowej, umysłowe wyczerpanie i histerię), Płuca (wywołując brak tchu, kaszel, uczucie ciężkości w klatce piersiowej) albo Żołądek (dając uczucie pełności w nadbrzuszu, nudności, wymioty i ból brzucha).
ETIOLOGIA I PATOLOGIA
NADMIERNA UTRATA KRWI W CZASIE PORODU
Nadmierna utrata krwi w czasie porodu powoduje Niedobór Krwi; ponieważ Serce jest domem Umysłu i zarządza Krwią, niedobór na osi Serce-Krew sprawia, że Umysł opuszcza swą siedzibę, stając się depresyjnym i niespokojnym. U kobiet z przedurodzeniowym niedoborem Krwi, taka sytuacja może się rozwinąć nawet jeśli utrata krwi podczas porodu nie będzie szczególnie duża. Niedobór Krwi wywoła depresję, dającą w rezultacie stan Słabości Umysłu; jeżeli niedobór Krwi powoduje również niepokój i bezsenność, to może to doprowadzić do stanu Słabości i Niestabilności Umysłu.
ZASTÓJ KRWI PO PORODZIE
Zastój Krwi po porodzie zdarza się częściej, zwłaszcza u kobiet dotkniętych przedurodzeniowym zastojem Krwi. Znajdująca się w stanie zastoju Krew, zbuntowawszy się, wznosi się w Chong Mai i dręczy Serce (poprzez które Chong Mai przepływa): ponieważ Serce zarządza Krwią i jest domem Umysłu, będąca w stanie zastoju Krew nęka i wywołuje obstrukcję Umysłu. Jest to stan Niestabilności i Obstrukcji Umysłu.
KONSTYTUCJONALNE SKŁONNOŚCI DO ZABURZEŃ UMYSŁOWO-EMOCJONALNYCH
Konstytucjonalne skłonności do zaburzeń umysłowo-emocjonalnych są często bazą dla ich rozwoju po porodzie. Oznakami wskazującymi na takie skłonności mogą być:
- język z grubą, łamaną, podłużną szczeliną w lini pośrodkowej (tzw. "szczeliną Serca")
- język z rozszerzoną przednią częścią (tzw. "język młotkowaty")
- bardzo Obrzęknięty język z bardzo kleistym nalotem
- oczy pozbawione połysku (tj. oczy bez shen).
Rycina 1 i 2 pokazują pierwszy i drugi typ języka, tj. z głęboką szczeliną centralną (tzw. "szczeliną Serca") i "język młotkowaty".
Tak więc, patologia Poporodowej Depresji jest ześrodkowana wokół Krwi: i powstaje w następstwie albo samego niedoboru Krwi, albo niedoboru Krwi przekształcającego się w niedobór Yin lub zastój Krwi. Podstawowym organem uwikłanym w proces chorobowy - odpowiednio niedobór Krwi Serca, a w dalszej kolejności niedobór Yin Serca albo zastój Krwi Serca - jest zawsze Serce. Tym niemniej inne organy mogą być również nim objęte: ze stanem niedoboru Krwi Serca w okresie poporodowym jest zawsze blisko związany niedobór Krwi Wątroby; stan niedoboru Yin Serca jest często skojarzony z niedoborem Yin Wątroby i/ lub Nerek; ze stanem zastoju Krwi Serca jest zawsze blisko związany zastój Krwi Wątroby w obrębie Chong Mai.
Głównym celem terapii w przypadku poporodowej depresji z powodu niedoboru Krwi lub Yin jest odżywienie Krwi lub Yin oraz uspokojenie Ducha, a w przypadku poporodowej psychozy - uspokojenie Umysłu, odświeżenie i ożywienie Krwi, usunięcie zastoju oraz otwarcie Kanałów Umysłu. Zachowanie psychotyczne, maniakalne albo schizofreniczne są przejawami obstrukcji Umysłu (swoistego zablokowania możliwości swobodnego, niczym nieskrępowanego, nieustannego przepływu myśli) - stąd konieczność otwarcia wylotów Umysłu. Można tego dokonać z pomocą ziół takich jak Shi Chang Pu Rhizoma Acori graminei, Hu Po Succinum, Yu Jin Tuber Curcumae, He Huan Pi Cortex Albizziae julibrissin oraz Yuan Zhi Radix Polygalae tenuifoliae. Zestaw punktów akupunkturowych, które otwierają Kanały Umysłu obejmuje:
O-5 Jianshi, Du-20 Baihui, Du-26 Renzhong, Ż-40 Fenglong, Ż-25 Tianshu, wszystkie punkty Studni (Jing-Well), PŻ-17 Zhengying, PŻ-18 Chengling, Du-19 Houding, PŻ-13 Benshen, Śl-1 Yinbai i Du-18 Qiangjian.
RÓŻNICOWANIE I LECZENIE
Omawiane wzorce chorobowe:
- niedobór Krwi Serca
- niedobór Yin Serca
- zastój Krwi Serca
NIEDOBÓR KRWI SERCA
Objawy kliniczne
Poporodowa depresja, znużenie, łagodny niepokój, bezsenność, płaczliwość, poczucie winy, brak popędu płciowego, słaba pamięć, palpitacje.
Język: Blady i Cienki.
Puls: Se Mai i Ruo Mai z lewej strony, zwłaszcza w pozycji guan i cun.
Cele terapii
Odżywić Krew, wzmocnić Serce, podnieść nastrój
Akupunktura
S-5 Tongli, S-7 Shenmen, Ren-14 Juque, Ren-15 Jiuwei, PM-15 Xinshu, W-8 Ququan, Du-20 Baihui, Ren-4 Guanyuan, Ż-36 Zusanli, Śl-6 Sanyinjiao, Du-19 Houding, Oś-6 Neiguan. Wszystkie metodą wzmacniania, z wyjątkiem Du-19. Wskazana moksa.
Ziołoterapia
a) receptura
FU SHEN SAN
Proszek Poria
Ren Shen Radix Ginseng 6 g
Huang Qi Radix Astragali membranacei 6 g
Shu Di Huang Radix Rehmaniae glutinosae praeparata 6 g
Bai Shao Radix Paeoniae lactiflorae 6 g
Dang Gui Radix Angelicae sinensis 6 g
Huai Niu Xi Radix Achyranthis bidentatae 6 g
Rou Gui Cortex Cinnamomi cassiae 1,5 g
Fu Shen Sclerotium Poriae cocos pararadicis 9 g
Hu Po Succinum 1,5 g
Long Chi Dens Draconis 15 g
Wyjaśnienie
Wu Qian w swym "Golden Mirror of Medicine" (1742) poleca tę formułę przy palpitacjach, niepokoju oraz niestabilnym zachowaniu po porodzie. Chińskim terminem, który przetłumaczyłem jako "niestabilne zachowanie" jest huang hu, który oznacza "roztargniony" albo "jak gdyby w transie".
b) receptura
Odmiana GUI PI TANG
Odwar wzmacniający Śledzionę
Ren Shen Radix Ginseng 6 g (albo Dang Shen Radix Codonopsidis pilosulae 12 g)
Huang Qi Radix Astragali membranacei 15 g
Bai Zhu Rhizoma Atractylodis macrocephalae 12 g
Dang Gui Radix Angelicae sinensis 6 g
Fu Shen Sclerotium Poriae cocos pararadicis 9 g
Suan Zao Ren Semen Ziziphi spinosae 9 g
Long Yan Rou Arillus Euphoriae longanae 12 g
Yuan Zhi Radix Polygalae tenuifoliae 9 g
Mu Xiang Radix Aucklandiae lappae 3 g
Zhi Gan Cao Radix Glycyrrhizae uralensis praeparata 4 g
Sheng Jiang Rhizoma Zingiberis officinale recens 3 talarki
Hong Zao Fructus Ziziphi jujubae 5 owoców
Long Chi Dens Draconis 12 g
Wyjaśnienie
Formuła Gu Pi Tang, już wyjaśniana, tonizuje Qi Śledziony i Krew Serca oraz uspokaja Umysł: idealnie pasuje do leczenia poporodowej depresji i bezsenności. Również i ta receptura jest polecana przez Wu Qian'a w książce "Golden Mirror of Medicine" w stanach poporodowej depresji z powodu zmartwień, zadręczania się myślami i smutku.
Long Chi dodaje się by ukoić Umysł.
Lek Trzy Skarby
DLA USPOKOJENIA UMYSŁU
Ren Shen Radix Ginseng
Huang Qi Radix Astragali membranacei
Bai Zhu Rhizoma Atractylodis macrocephalae
Dang Gui Radix Angelicae sinensis
Fu Shen Sclerotium Poriae cocos pararadicis
Suan Zao Ren Semen Ziziphi spinosae
Long Yan Rou Arillus Euphoriae longanae
Yuan Zhi Radix Polygalae tenuifoliae
Mu Xiang Radix Aucklandiae lappae
Zhi Gan Cao Radix Glycyrrhizae uralensis praeparata
Hong Zao Fructus Ziziphi jujubae
Bai Zi Ren Semen Biotae orientalis
He Huan Pi Cortex Albizziae julibrissin
Shi Chang Pu Rhizoma Acori graminei
Bai He Bulbus Lilii
Wyjaśnienie
Ten lek jest odmianą receptury Gui Pi Tang Odwaru Wzmacniającego Śledzionę, który tonizuje Qi Serca i Śledziony oraz Krew Serca i Śledziony. Właściwym dla tej formuły leczniczej jest Blade i Cienkie ciało języka.
Historia przypadku
35-letnia kobieta cierpi na depresję i bezsenność od czasu urodzenia pierwszego dziecka dwa lata temu. Czuła się bardzo przygnębiona, miewała negatywne myśli i wszystko przychodziło jej z trudnością. W dodatku, źle sypiała, śniąc koszmary, i budziła się często w ciągu nocy; doświadczała również często wrażenia szybowania w momencie zapadania w sen. W wywiadzie ujawniono, iż cierpiała również z powodu słabej pamięci, mrowienia w kończynach, palpitacji, uczucia gorąca nocą, nocnych potów, suchych oczu oraz suchych ust i gardła w nocy. Miała regularny okres ale raczej skąpy, trwający tylko trzy dni. Jej język był Cienki, z płytką "szczeliną Serca" i miał generalnie normalny kolor z wyjątkiem koniuszka, który był czerwony. Puls Xi Mai.
Diagnoza
Jest to klasyczny przypadek niedoboru Krwi Wątroby i Serca oraz niedoboru Yin Wątroby. Objawami niedoboru Krwi Wątroby są: depresja, bezsenność, mrowienie w kończynach, słaba pamięć, skąpe miesiączki, Cienki język i puls Xi Mai. Objawami niedoboru Yin Wątroby są: uczucie gorąca w nocy, nocne poty, suche usta i gardło nocą, wrażenie latania w momencie zasypiania, koszmary senne i suche oczy. Język wprawdzie nie pokazuje jakiegokolwiek niedoboru Yin, ale oznacza to tylko, iż niedobór Yin jest dopiero w stadium początkowym i jeszcze nie jest na tyle głęboki by dawać objawy na języku. Niedobór Krwi i Yin Wątroby sprawia, że słabnie korzeń Ducha, który próbując opuścić materialne ciało, doprowadza do bezsenności i koszmarnych snów; epizody szybowania w wyobraźni tuż przed zaśnięciem wskazują na niedobór Yin Wątroby. Wznoszenie się Ducha, będące rezultatem niedoboru Krwi i Yin Wątroby, indukuje również stan bezcelowości życia, obniżenie nastroju i rozpacz. Poza bardzo wyraźnym wzorcem symptomatologicznym niedoboru Krwi oraz Yin Wątroby, u omawianej pacjentki dochodzi do głosu także niewielki niedobór Krwi Serca, dający o sobie znać pod postacią palpitacji. Wierzchołek języka jest Czerwony z powodu Pustki Serca nieznacznego stopnia, powstającej na tle niedoboru Yin wpływającego również na Serce. Szczelina Serca w położeniu centralnym wskazuje na konstytucjonalną skłonność do patologicznego wzorca Serca i zaburzeń emocjonalnych. Jakkolwiek, występująca tu patologia Serca jest wtórna do patologii Wątroby.
Cele terapii
Celem terapii jest odżywienie Krwi oraz Yin Wątroby, odżywienie Krwi Serca, uspokojenie Ducha oraz osadzenie (zakorzenienie i ustabilizowanie) Ducha. Pacjentka była leczona ziołami i akupunkturą.
Akupunktura
Główne punkty używane do leczenia:
Ren-4 Guanyuan by odżywić Krew i Yin.
Ren-15 Jiuwei by uspokoić Ducha.
Ż-36 Zusanli, Śl-6 Sanyinjiao i W-8 Ququan by odżywić Krew Wątroby.
Ziołoleczenie
Ziołową formułą wskazaną w tym przypadku była odmiana receptury Yi Guan Jian Odwaru Jednego Połączenia, który odżywia Yin Wątroby.
Dang Gui Radix Angelicae sinensis 6 g
Bai Shao Radix Paeoniae lactiflorae 9 g
Shu Di Huang Radix Rehmaniae glutinosae praeparata 6 g
Mai Men Dong Tuber Ophiopogonis Japonici 6g
Wu Wei Zi Fructus Schisandrae chinensis 3g
Shan Zhu Yu Fructus Corni officinalis 4g
Ye Jiao Teng Caulis Polygoni multiflori 6g
Shou Wu Radix Polygoni multiflori 6g
Long Yan Rou Arillus Euphoriae longanae 6 g
Bai Zi Ren Semen Biotae orientalis 6 g
Gou Qi Zi Fructus Lycii chinensis 6 g
Han Lian Cao Herba Ecliptae prostratae 4 g
Chuan Lian Zi Fructus Meliae toosendan 3 g
Wyjaśnienie
Dang Gui, Bai Shao, Shu Di Huang, Shou Wu oraz Gou Qi Zi odżywiają Krew Wątroby. Bai Shao jest ściągające w smaku i ukorzenia Ducha w Wątrobie. Gou Qi Zi również odżywia Yin Wątroby.
Mai Men Dong, Shan Zhu Yu oraz Wu Wei Zi odżywiają Yin. Wu Wei Zi i Shan Zhu Yu są również ściągające w smaku a poprzez to pomagają ukorzenić się Duchowi w Wątrobie. Wu Wei Zi także uspokaja Umysł.
Long Yang Rou, Ye Jiao Teng oraz Bai Zi Ren odżywiają Krew, uspokajają Umysł, ułatwiają zasypianie oraz zakorzeniają Ducha.
Han Lian Cao oczyszcza Puste Gorąco powstające z niedoboru Yin Wątroby.
Chuan Lian Zi porusza Qi Wątroby i stanowi przeciwwagę dla silnie odżywczego wpływu toników Krwi i Yin: jest to jedno z kilku ziół poruszających Qi Wątroby bez uszkadzania Yin.
Po sześciu miesiącach leczenia według powyższego schematu, nastrój omawianej pacjentki wrócił do normy, depresja uległa spłyceniu a sen stał się głębszy i spokojniejszy.
NIEDOBÓR YIN SERCA
Objawy kliniczne
Poporodowa depresja, bezsenność (częste budzenie się w ciągu nocy), umysłowy niepokój (hipomania), poczucie winy, wyczerpanie (psychofizyczne), wydzielanie siary, palpitacje, utrata libido (popędu płciowego), uczucie gorąca wieczorem, nocne poty.
Język: Czerwony nie obłożony (bez nalotu), z charakterystyczną "szczeliną Serca".
Puls: Fu Mai.
Cele terapii
Odżywić Yin, wzmocnić Serce, uspokoić Umysł.
Akupunktura
S-7 Shenmen, S-5 Tongli, O-7 Daling, Ren-14 Juque, Ren-15 Jiuwei, Du-19 Houding, Du-24 Shenting, Ren-4 Guanyuan, W-8 Ququan, Śl-6 Sanyinjiao. Wszystkie metodą wzmacniania, z wyjątkiem punktów na głowie, które winny być nakłuwane metodą rozpraszającą. Moksa przeciwwskazana.
Ziołoterapia
a) Receptura
REN SHEN DANG GUI TANG
Odwar Żeńszeniowo-Dzięglowy
Ren Shen Radix Ginseng 6 g
Dang Gui Radix Angelicae sinensis 9 g
Mai Men Dong Tuber Ophiopogonis japonici 6 g
Bai Shao Radix Paeoniae lactiflorae 9 g
Shu Di Huang Radix Rehmanniae glutinosae praeparata 6 g
Rou Gui Cortex Cinnamomi cassiae 1,5 g
Wyjaśnienie
Ta formuła ziołowa jest również rekomendowana przez Wu Qian'a w "Golden Mirror of Medicine".
b) Receptura
TIAN WANG BU XIN DAN
Pigułka Niebiańskiego Cesarza Tonizująca Serce
Sheng Di Huang Radix Rehmaniae glutinosae 12 g
Xuan Shen Radix Scrophulariae ningpoensis 6 g
Mai Men Dong Tuber Ophiopogonis japonici 6 g
Tian Men Dong Tuber Asparagi cochinchinensis 6 g
Ren Shen Radix Ginseng 6 g
Fu Ling Sclerotium Poriae cocos 6 g
Wu Wei Zi Fructus Schizandrae chinensis 6 g
Dang Gui Radix Angelicae sinensis 6 g
Dan Shen Radix Salviae miltiorrhizae 6 g
Bai Zi Ren Semen Biotae orientalis 6 g
Suan Zao Ren Semen Ziziphi spinosae 6 g
Yuan Zhi Radix Polygalae tenuifoliae 6 g
Jie Geng Radix Platycodi grandiflori 3 g
Wyjaśnienie
Ta formuła, uprzednio już wyjaśniana, używana jest jeśli oprócz niedoboru Yin Serca istnieje również niedobór Yin Nerek. Odżywia ona Krew oraz Yin Serca i Nerek, uspokaja Umysł i oczyszcza Puste Gorąco.
c) Receptura
AN XIN TANG
Odwar Uspokajający Serce
Dang Gui Radix Angelicae sinensis 60 g
Chuan Xiong Radix Ligustici Chuanxiong 30 g
Sheng Di Huang Radix Rehmanniae glutinosae 15 g
Mu Dan Pi Cortex Moutan radicis 15 g
Pu Huang Pollen Typhae 6 g
He Ye Folium Nelumbinis nuciferae 1 liść
Wyjaśnienie
Formuła ta zaczerpnięta z "Fu Qing Zhu's Gynaecology" wskazana jest przy depresji i psychotycznym zachowaniu po porodzie, wywołanych przez niedobór Krwi z Pustym Gorącem nękających Serce.
Lek Skarb Kobiet
NIEBIAŃSKA CESARZOWA
Sheng Di Huang Radix Rehmaniae glutinosae
Xuan Shen Radix Scrophulariae ningpoensis
Mai Men Dong Tuber Ophiopogonis japonici
Tian Men Dong Tuber Asparagi cochinchinensis
Gui Bian Jiao Colla Plastri testudinis
Ren Shen Radix Ginseng
Fu Ling Sclerotium Poriae cocos
Wu Wei Zi Fructus Schizandrae chinensis
Dang Gui Radix Angelicae sinensis
Dan Shen Radix Salviae miltiorrhizae
Bai Zi Ren Semen Biotae orientalis
Suan Zao Ren Semen Ziziphi spinosae
Yuan Zhi Radix Polygalae tenuifoliae
Jie Geng Radix Platycodi grandiflori
Qin Jiao Radix Gentianae macrophyllae
Qing Hao Herba Artemisiae apiaceae
Di Gu Pi Cortex Lycii radicis
Mu Dan Pi Cortex Moutan radicis
Mu Li Concha Ostreae
Gou Qi Zi Fructus Lycii chinensis
Wyjaśnienie
Formuła ta jest odmianą receptury Tian Wang Bu Xin Dan Pigułki Niebiańskiego Cesarza Tonizującej Serce, która odżywia Yin Serca i Nerek, oczyszcza Puste Gorąco Serca i uspokaja Umysł.
ZASTÓJ KRWI SERCA
Objawy kliniczne
Poporodowa depresja, zachowanie maniakalne, gderliwość (ustawiczne zwracanie innym uwagi, ciągłe pouczanie innych w sposób nudny i dokuczliwy), agresywne i napastliwe zachowanie, urojenia, halucynacje, samobójcze i destrukcyjne myśli, odczuwanie braku więzi z nowonarodzonym dzieckiem.
Język: Purpurowy.
Puls: Shu Mai.
Cele terapii
Orzeźwić (odświeżyć i ożywić) Krew, usunąć zastój, opanować zbuntowaną Qi w Chong Mai, uspokoić Umysł, otworzyć Kanały Umysłu.
Akupunktura
O-7 Daling, PŻ-17 Zhengying, PŻ-18 Chengling, Du-24 Shenting, Ren-14 Juque, PM-15 Xinshu, Śl-4 Gongsun (na prawej ręce) i O-6 Neiguan (na lewej ręce), N-1 Yongquan, W-3 Taichong, PM-17 Geshu, Śl-10 Xuehai. Wszystkie metodą redukującą.
Ziołoleczenie
a) Receptura
XIAO TIAO JING TANG
Mały Odwar Regulujący Menstruacje
Bai Shao Radix Paeoniae lactiflorae 3 g
Dang Gui Radix Angelicae sinensis 3 g
Mo Yao Myrrha 3 g
Hu Po Succinum 3 g
Rou Gui Cortex Cinnamomi Cassiae 3 g
Xi Xin Herba Asari cum radice 1,5 g
She Xiang Secretio Moschus moschiferi 1,5 g
Wyjaśnienie
Ta formuła zaczerpnięta z "Golden Mirror of Medicine" leczy Krew, będącą równocześnie w stanie niedoboru, jak i wznoszenia się wskutek buntu, nękającą w ten sposób Serce i wywołując w rezultacie poporodową psychozę.
Receptura
SHA XIANG SAN
Cynobrowo-Piżmowy Proszek
Ren Shen Radix Ginseng 6 g
Huang Qi Radix Astragali membranacei 6 g
Shan Yao Radix Dioscoreae oppositae 6 g
Fu Ling Sclerotium Poriae cocos 6 g
Yuan Zhi Radix Polygalae tenuifoliae 6 g
Zhu Sha Cinnabaris 1,5 g
Fu Shen Sclerotium Poriae cocos pararadicis 6 g
Gan Cao Radix Glycyrrhizae uralensis 3 g
Jie Geng Radix Platycodi grandiflori 3 g
Mu Xiang Radix Aucklandiae lappae 3 g
She Xiang Secretio Moschus moschiferi 1,5 g
Wyjaśnienie
Receptura ta również została zaczerpnięta z "Golden Mirror of Medicine" jest lekiem z wyboru w przypadkach poporodowej psychozy. To co obecnie określamy terminem "psychoza", w oryginalnym tekście opisane zostało słowami "widzenie duchów i niespójna mowa".
Ponieważ używanie Zhu Sha jest obecnie nielegalne, w jego miejsce można zastosować Long Chi Dens Draconis 12 g.
Lek Trzy Skarby
RED STIRRING
Czerwone Poruszenie
Dang Gui Radix Angelicae sinensis
Sheng Di Huang Radix Rehmaniae glutinosae
Chuan Xiong Radix Ligustici Chuanxiong
Tao Ren Semen Persicae
Hong Hua Flos Carthami tinctorii
Chai Hu Radix Bupleuri
Zhi Ke Fructus Citri aurantii
Niu Xi Radix Achyranthis bidentatae seu Cyanthulae
Jie Geng Radix Platycodi grandiflori
Gan Cao Radix Glycyrrhizae uralensis
Dan Shen Radix Salviae miltiorrhizae
Yuan Zhi Radix Polygalae tenuifoliae
Yu Jin Tuber Curcumae
He Huan Pi Cortex Albizziae julibrissin
Wyjaśnienie
Formuła ta jest odmianą receptury Xue Fu Zhu Yu Wywar Usuwający Zastój w Klatce Piersiowej, który ożywia i odświeża Krew oraz eliminuje zastój w Górnym Ogrzewaczu. Jej skład został zmodyfikowany w stosunku do pierwotnej poprzez dodanie ziół uspokajających Ducha i otwierających Kanały Umysłu. Czerwone ciało języka jest objawem obserwowanym w stanach, w których powyższa receptura jest wskazana.
ROKOWANIE I ZAPOBIEGANIE
Poporodowa depresja bardzo dobrze odpowiada na leczenie akupunkturą oraz chińskimi ziołami i w przeważającej większości przypadków może być wyleczona w stosunkowo krótkim czasie, nawet kilku miesięcy. Niedobór Krwi jest prostszy do leczenia niż niedobór Yin. Poporodowa psychoza jest dalece bardziej trudna do leczenia i, w ostrych przypadkach, chińskie metody lecznicze mogą być łączone z metodami Zachodnimi, zwłaszcza jeśli matka zdradza myśli samobójcze lub przejawia skłonności destrukcyjne w stosunku do dziecka.
W każdym bądź razie, objawami źle rokującymi będą:
- czerwony język z czerwieńszym koniuszkiem i bardzo głęboką "szczeliną Serca"
- skrajnie Obrzmiały język z lepkim obłożeniem
- język o wyraźnie młotkowatym kształcie
- oczy pozbawione shen (blasku, połysku) i przez to sprawiające wrażenie matowych
- spojrzenie pozbawione kontroli, co oznacza albo oczy w bezruchu, jakby w coś zapatrzone ("oczy skamieniałe"), albo oczy nadmiernie ruchliwe, przenoszące spojrzenie raz w jedną, raz w drugą stronę, do góry i na dół, szybko, nagle i w nieprzewidywalny sposób, albo oczy o nadmiernie poszerzonych szparach powiekowych tak, iż widoczne jest całe bielmo oka otaczające źrenicę ("oczy przerażone")
ODPOWIEDŹ DO KOMENTARZY
Rozdział na temat poporodowej depresji w mojej książce "Obstetrics and Gynaecology in Chinese Medicine", na podstawie którego opracowałem niniejszy artykuł, został skomentowany przez kilku autorów.
Ustosunkowując się do ich opinii, chciałbym w pierwszym rzędzie zauważyć, iż problem poporodowej depresji nie jest omawiany we współczesnych chińskich książkach medycznych. Przy jego tworzeniu korzystałem z tekstów klasycznych, przede wszystkim zaś ze "Golden Mirror of Medicine" (Yi Zong Jin Jian, 1742) Wu Qian'a. Prezentowane przeze mnie syndromy są dokładnie tymi jakie znalazłem w opracowaniach źródłowych: poza nimi nie znalazłem innych, z którymi wiązałoby się zagadnienie poporodowej depresji. Z pewnością rozdział ten nie wyczerpuje tematu i niestety ma trochę braków, wynikających głównie z przeoczenia. Na jego korzyść przemawia jednak fakt, iż jest on pierwszym, w języku angielskim, opracowaniem tego tematu.
Autor jednego z komentarzy stwierdził, iż zaprezentowany zestaw stanów chorobowych, których objawem jest depresja, jest niewystarczający i, że istnieje jeszcze cały szereg innych zaburzeń generujących chorobliwe obniżenie nastroju. Myślę, że twierdzenie to, nie do końca przemyślane - przynajmniej w odniesieniu do powyższego artykułu - oparte jest na mylnym utożsamianiu depresji w ogóle (zespołu depresyjnego) z jej szczególną postacią jaką jest depresja poporodowa. Depresja poporodowa jest, z definicji, depresją ujawniającą się wkrótce po porodzie u pierwotnie zdrowej psychicznie kobiety: jeżeli kobieta już (to znaczy przed zajściem w ciążę i urodzeniem dziecka) cierpiała z powodu depresji, wówczas nie będzie to depresja poporodowa. Patologia poporodowej depresji jest silnie zdominowana przez patologię Krwi, podobnie jak to ma miejsce w wielu innych poporodowych schorzeniach, jak chociażby w poporodowych bólach stawów czy brzucha. Nie dziwi więc fakt, iż "Golden Mirror of Medicine" omawia problem depresji poporodowej w aspekcie zaburzeń fizjologii Krwi.
Niektórzy autorzy skoncentrowali się na zagadnieniu Flegmy jako przyczynie poporodowej depresji: Flegma jednak nie może być traktowana jako czynnik sprawczy poporodowej depresji, która rozwija się wkrótce po porodzie u kobiet uprzednio zdrowych umysłowo. Flegma natomiast jest niezwykle złożonym czynnikiem chorobotwórczym, który powstaje w następstwie długotrwałej dysharmonii i wymaga dłuższego czasu do pełnego rozwoju. Z tej przyczyny, Flegma nie może być traktowana jako jedno ze źródeł poporodowej depresji, gdyż po prostu nie jest w stanie rozwinąć się tak szybko po zakończeniu akcji porodowej.
Inni autorzy wymieniają zastój Qi Wątroby jako podłoże poporodowej depresji, co uzasadniają tym, iż matka staje w obliczu bardzo wielu sytuacji stresogennych tuż po porodzie. Jest to jednak jeden z ważniejszych błędów w zakresie diagnozy przyczyn schorzenia: przyczyna schorzenia nie jest diagnozowana poprzez etiologię lecz na podstawie objawów klinicznych. Innymi słowy możemy orzec, że pacjent cierpi na zastój Qi Wątroby jeśli przejawia on/ ona objawy i oznaki zastoju Qi, a więc na podstawie obserwowanego u niego wzorca symptomatologicznego, nie zaś tylko z obserwacji wyłącznie wydarzeń z jego życia. Fakt, że matka po porodzie staje się przedmiotem działania wielu czynników stresorodnych bynajmniej nie im-plikuje obligatoryjnie stanu zastoju Qi Wątroby: te same bowiem czynniki mogą wygenero-wać wiele innych stanów chorobowych, jak choćby niedobór Krwi Serca, zastój Krwi Serca etc.
Oczywiście, błędem byłoby stwierdzić, iż wzorce chorobowe leżące u podłoża poporodowej depresji, są tak proste jak te przedstawione w niniejszym artykule. Każda bowiem kobieta posiada pewną przedurodzeniową dysharmonię, która nie pozostaje bez wpływu na ostateczny obraz choroby: ale jest to właściwość każdej patologii - nie tylko poporodowej depresji. Dlatego, możliwa jest i taka sytuacja, że kobieta cierpiąca na poporodową depresję - zaburzenia w zakresie Krwi - będzie również cierpiała z powodu Flegmy albo zastoju Qi, ale wzorce te będą miały już charakter przedurodzeniowy - konstytucjonalny lub odziedziczony.
Niektórzy autorzy wreszcie, stanowczo twierdzą, iż nie może być mowy o depresji (zaburzeniu psychicznym) bez zastoju Qi Wątroby: jest to oczywiście nieprawdą, gdyż wiele innych (włączając w to czysty Niedobór) stanów chorobowych (np. niedobór Krwi Serca, niedobór Yang Nerek) mogą indukować chorobliwe obniżenie nastroju, co można zweryfikować zarówno w starożytnych, jak i współczesnych chińskich książkach medycznych. Być może przyczyną całego nieporozumienia jest chińskie słowo yu używane, zarówno dla oznaczenia depresji, jak i zastoju Qi: gdy mówimy bowiem o wzorcu chorobowym Wątroby, właściwsze jest użycie terminu "zastój", aniżeli depresja.
(c) Giovanni Maciocia 2000
